LĂNH-CHÚA NGÔ Đ̀NH CẨN

 

 

LẦN này ra Huế tôi ngẫu-nhiên gặp lại Hoàng Mai Thêm, một người bạn thân đă cách xa nhau từ hồi tôi bị phát-văng ra khỏi Miền Trung.

Bây giờ Thêm là giáo-sư, dạy Luật tại Viện Đại-Học Sài-G̣n và một số Viện Đại-Học khác. Chuyến này anh ra đây dạy tại Viện Đại-Học Huế.

Khi đi ngang qua “Bót C̣” cũ, trước kia là trụ-sở của Ty Cảnh-Sát Thành-Phố Huế, nơi hai chúng tôi đă làm việc chung với nhau một thời-gian dài, cả Thêm lẫn tôi đều hướng mắt nh́n vào. Ở đó, chúng tôi đă có với nhau rất nhiều kỷ-niệm; nhưng cái kỷ-niệm đắng-xót nhất là cuộc tranh-luận giữa hai chúng tôi mà kết-quả là tôi lâm ṿng gian-truân.

Lúc năy, khi mới gặp lại nhau, Thêm đă nói ngay là anh rất buồn v́ việc đáng tiếc xảy ra cho tôi ngày xưa. Giờ đây, có lẽ để xí-xóa chuyện cũ, anh nói qua chuyện mới:

– Ḿnh được mời làm Thứ-Trưởng, nhưng ḿnh chưa nhận. 

Sự tiết-lộ ấy đă khiến tôi suy-nghĩ nhiều.  

*

Năm 1951, chính-quyền Quốc-Gia Việt-Nam ban-hành chế-độ quân-nhiệm, theo đó các viên-chức Cảnh-Sát Công-An được xem là công-chức nên cũng bị lần-lượt động-viên. Thêm vào thụ-huấn tại Trung-Tâm Huấn-Luyện Sĩ-Quan Trừ-Bị ở Thủ Đức; tôi vào làm việc tại Pḥng Năm thuộc Bộ Tư-Lệnh Đệ-Nhị Quân-Khu ở Huế.

Cuối năm 1956, măn nhiệm-kỳ quân-vụ, tôi trở về Ty Cảnh-Sát Thành-Phố Huế và được cử giữ trách-vụ Trưởng Pḥng Hành-Chánh kiêm Trưởng Pḥng Huấn-Luyện. Tôi cũng kiêm-nhiệm Trưởng Ban Tổ-Chức và Thuyết-Tŕnh-Viên các Lớp “Học-Tập Chính-Trị và Công Dân Giáo Dục” mà nội-dung và phương-thức điều-hành được ông Cố-Vấn Ngô Đ́nh Nhu, bào-đệ của Tổng-Thống Ngô Đ́nh Diệm, chỉ-đạo cho toàn-quốc.

Về lại ngành Cảnh-Sát, theo dơi t́nh-h́nh sinh-hoạt của mọi giới trên mọi lănh-vực tại địa-phương, tôi mới biết thêm, dù chưa đầy đủ, những điều chướng tai gai mắt, và cả những điều bất-nhân thất-đức, do một số thân-nhân, gia-nhân, và thuộc-hạ của Diệm gây ra. Đối với Đảng Cần-Lao, đối với Đạo Kitô, cũng như đối với cả ba Ngành trong Chính-Quyền thời Đệ-Nhất Cộng-Ḥa, họ chỉ là thiểu-số; nhưng thiểu-số đó đă cậy thế họ Ngô mà giật dây các cơ-quan chấp-hành của chế-độ, để áp-bức và hăm-hại lương-dân, hầu thỏa-măn tư-lợi hoặc tư-thù.

 

1. Một Buổi Lễ Chào Quốc-Kỳ

 

Thuở đó, các công-sở và quân-cứ đều cử lễ Chào Quốc-Kỳ vào lúc bảy giờ rưỡi sáng mỗi ngày đầu tuần. Nha Cảnh-Sát Công-An Trung-Nguyên Trung-Phần cho nhân-viên trực-thuộc sắp hàng chỉnh-tề trước sân trụ-sở Nha năm phút sớm hơn.

Hôm ấy, toàn-thể viên-chức hiện-diện đều vô cùng hoang-mang, và sau đó chán-ngán bàn-tán với nhau về sự-việc đă xảy ra.  Phó Thẩm-Sát-Viên Hồ Đắc Vang, Trưởng Đội Biệt-Động thuộc Ty Cảnh-Sát Thành-Phố Huế, đem thuộc-hạ đến bao vây sân chào cờ tại Nha và gác chận trước đường, vào lúc đúng bảy giờ hai mươi lăm phút. Vang ra lệnh điểm-danh và đóng cổng trụ-sở. Lúc đó, Quận-Trưởng Trần Văn Cư và Quận-Trưởng Tôn Thất Dẫn, hai Chủ-Sự Pḥng thuộc Nha, vừa đến nơi th́ bị giữ lại bên ngoài. Viên Giám Đốc Nha ấy liền đứng ra hứa sẽ phạt hai viên-chức kia, và xin cho họ được vào v́ c̣n kịp dự lễ chào cờ. Nhưng viên Trưởng Đội thuộc Ty―là một nhân-viên dưới quyền và ở dưới Nha nhiều cấp―đă không chấp-thuận. Vang điều-khiển lễ thượng-kỳ, hát quốc-ca và “suy-tôn Ngô Tổng-Thống”, xong chở Cư và Dẫn đến báo-cáo nội-vụ lên Văn-Pḥng của “Cậu”, tức ông Cố-Vấn Ngô Đ́nh Cẩn, bào-đệ của anh em Diệm+Nhu.

 

Vang là một trong số ít những phần-tử đến hầu “Cậu” thường-xuyên.

 

2. Một Buổi Họp Tố-Khổ

 

Ông Ngô-Đ́nh-Cẩn có một ngôi nhà nghỉ mát tại băi bể Thuận-An. V́ lư-do an-ninh, chỗ nầy cách xa khu tắm bể của đồng-bào. Những ngày cuối tuần vào mùa hè, Cẩn thường về đó câu cá giải-trí. Sợ “Cậu” câu cá một ḿnh th́ buồn, một số nhân-vật tín-cẩn, hoặc muốn được thân-cận, bèn cùng đến đó câu cá, mong tạo bối-cảnh thân-mật cho ổng. Trừ những người được ổng sai-phái hoặc giữ lại để chuyện-tṛ, số c̣n lại phải chọn chỗ nào không gần ổng lắm―v́ sợ nếu ổng không câu được cá mà bị kẻ khác ton-hót đổ lỗi câu giành với ổng th́ khốn―đồng-thời họ cũng không đi quá xa, để vừa được ổng nhận mặt là ḿnh cũng có tham-gia giúp vui cho ổng, vừa chực pḥng khi ổng gọi th́ nghe mà đến cho nhanh kẻo bị kẻ khác nhanh hơn th́ mất cơ-hội được hầu-hạ ổng.

Giám Đốc Nha Cảnh-Sát Công-An Trung-Phần, Ông Lê-Khắc Duyệt, cũng có dự phần vào những buổi câu cá như thế.

Hôm đó, Duyệt mặc một chiếc áo sơ-mi cụt tay có in h́nh hoa bướm ǵ đó. Trên đường về nhà ở thành-phố, Duyệt gặp vài nhân-viên thuộc Nha, trong số những phần-tử đă vào Đảng Cần-Lao.

 

Thuở ấy, xứ Huế c̣n rất nệ-cổ. Người nữ phải mặc áo dài mới được ra pḥng khách; các cô giúp việc dù đang làm việc nặng, các chị bán hàng-rong dù đang vai gánh hay tay xách, mỗi khi ra đường đều phải mặc áo dài. Người nam th́ phải nhét áo sơ-mi trong quần. Vào thời-gian chuyện này xảy ra, tuy lối sống đă có đổi mới phần nào, xă-hội vẫn chưa chấp-nhận cho các cá-nhân “danh-giá”, nhất là các viên-chức cao-cấp trong chính-quyền, dù là vào ngày nghỉ và lúc đi chơi, bỏ áo ngoài quần, hoặc mặc áo có sọc, có ô, hoặc có in h́nh mà người dân địa-phương gọi là “áo chim c̣”.

Duyệt bị báo-cáo lên Văn-Pḥng Cố-Vấn. Vào buổi “học-tập chính-trị và công-dân giáo-dục” kế đó, số nhân-viên dưới quyền Duyệt, nhưng thuộc đường dây thân-tín hơn, đă nêu vụ kể trên ra để hội-đường thảo-luận. Mặc dù viên Giám-Đốc của họ đă nhận lỗi, xin lỗi mọi người, và hứa về sau sẽ không tái-phạm, sau khi đă giải-thích là ḿnh ăn mặc như thế để dễ lội xuống nước mà bắt cá cho “Cậu”, số nhân-viên ấy vẫn nặng lời xỉ-vả Duyệt và thúc-đẩy các phẩn-tử khác lên tiếng tố-cáo Duyệt là “thiếu tác-phong cách-mạng”, “phản nhân-vị”, “không chịu học-tập noi gương đạo-đức của Ngô Tổng-Thống”.

 

Người dân xứ Huế không quên những vụ tố-khổ vào những ngày đầu tiên ông Ngô Đ́nh Diệm lên cầm quyền. Trong một cuộc mít-tinh tại chúng-trường Phu Văn Lâu, một nữ-công-chức thuộc Nha Pháp-Chánh Trung-Phần đă đứng lên trước máy vi-âm xỉa mặt viên Giám-Đốc của Nha ấy mà kể tội là trước đó đă từng lợi-dụng chức-quyền để hăm-hiếp ḿnh...

 

Quang-cảnh và cách-thức đấu tố giống hệt dưới chế-độ cộng-sản ở Miền Bắc Việt-Nam.

 

3. Công-Chức Bị Phạt V́ Về Với Gia-Đ́nh

 

Có một số công-chức tùng-sự tại các công-sở ở Huế nhưng có gia-đ́nh ở Tỉnh Quảng-Trị; cuối tuần họ về ngoài đó với vợ+con.

Nhưng rồi, vào một buổi trưa ngày cuối tuần nọ, số người ấy đă gặp nạn: Ông Nguyễn Văn Đông, Tỉnh-Trưởng Tỉnh Quảng-Trị, đă ra lệnh chận đường từ hướng Huế ra, bắt giữ tất cả các công-chức vừa măn giờ làm việc cuối tuần là để bụng đói phóng xe về với thân-nhân.

 

C̣n nhớ dưới thời Việt-Minh, để khuyến-khích phong-trào B́nh-Dân Học-Vụ, có nhiều Xă Thôn đă dựng cổng kiểm-soát dọc đường; ai biết chữ th́ được đi qua cổng chính, ai không biết chữ th́ phải lội ṿng xuống ruộng bùn mà đi.

 

Nguyễn Văn Đông th́ không cho các công-chức ấy đi, dù là lội ruộng, để về với gia-đ́nh, mà cũng không chịu cho họ quay lui. Ổng bắt họ tập-trung tại chỗ, đợi đến sáng ngày đầu tuần mới cho xe chở họ vào Huế giao nạp cho Ṭa Đại-Biểu Chính-Phủ Miền Trung.

 

Đông lư-luận rằng Liên-Đoàn Công-Chức Cách-Mạng Quốc-Gia ở Huế không thể kiểm-soát thành-viên của ḿnh khi họ ra khỏi Huế, nhất là ra Tỉnh Quảng-Trị là nơi đă từng có Đảng Đại-Việt lập chiến-khu Ba Ḷng chống lại chính-quyền của Ngô Tổng-Thống. Thật ra, chỉ v́ Đông sợ dư-luận đồng-bào về những bê-bối của chính-quyền Tỉnh mà ổng cầm đầu có thể bị các công-chức ở Huế là những tai+mắt ấy thu-thập đem về phổ-biến, mà không bưng-bít được, v́ ở ngoài ṿng kiểm-soát của ḿnh.

             

Đông là em của một người con rể gia-đ́nh họ Ngô.

 

4. Luật-Pháp Phục-Vụ Cho Cá-Nhân

 

Có lần, Nha Bảo-An Trung-Phần được cơ-quan Viện-Trợ Mỹ trao cho một số xe Jeep. Viên Trung-Tá Giám-Đốc Nha ấy đến báo-cáo với “Cậu”, xem như đó là một thành-quả “nhờ ơn Ngô Tổng-Thống và Cậu” mới có được, và chọn một chiếc tốt đẹp nhất đưa đến để xin “Cậu” lái khai-mào hầu nhờ “Cậu” mà toàn Nha được hưởng hên.

 

Chiều cuối tuần ấy, có một số giáo-sư Viện Đại-Học Huế, vốn được ông Cố-Vấn Ngô Đ́nh Cẩn nâng-đỡ, và đều là nhân-vật tên-tuổi một thời ở thủ-phủ của Miền Trung, về băi Thuận-An tắm bể. Họ lái xe Traction, chạy vùn-vụt trở về nhà ở Thành-Phố Huế vào lúc hoàng-hôn.

Đồng-thời, từ tư-thất ở Thành-Phố về nhà nghỉ mát ở băi bể, ông Cố-Vấn đích-thân cầm tay lái, lái thử chiếc xe Jeep của Nha Bảo-An.

 

Trên con đường lưu-thông duy-nhất giữa hai địa-điểm, mà vào cuối tuần giữa mùa hè nóng bức th́ người dân đi tắm bể tấp-nập, khi ngang qua lănh-thổ Quận Phú-Vang, hai xe ngược chiều kể trên gặp nhau. Xe Traction th́ thấp; xe Jeep th́ cao, mà v́ mới xuất-kho nên mặt kính đèn trước chưa được che bớt phần trên bằng một lớp sơn màu vàng như các xe khác, và Cẩn th́ cứ để đèn pha mà chạy. Các nhà trí-thức ấy bị chói mắt nên nổi giận, bèn cũng bật đèn pha lên, rồi thắng xe lại ngay giữa ḷng đường, chận đầu chiếc xe kia, nhảy ra, xông tới, định dạy cho tài-xế xe Jeep một bài học. Cùng lúc, ông Cố-Vấn luưnh-quưnh thắng xe lại; các vệ-sĩ của ổng tưởng gặp kẻ khủng-bố nên nhảy ngay xuống, xáo ổ đạn, chĩa mũi súng về phía đối-phương, sẵn-sàng bấm c̣. Thế là hai bên nhận ngay ra nhau; các nhà khoa-bảng liền đổi thái-độ, chắp tay vái “Cậu” liên-hồi.

Sau đó, Ṭa Đại-Biểu Chính-Phủ Trung-Phần Việt-Nam chỉ-thị cho Nha Công-Chánh Giao-Thông, Nha Cảnh-Sát Công-An, cùng Ṭa Hành-Chánh, Cơ-Quan Quân-Sự, Ty Công-Chánh, Ty Thông-Tin Tỉnh Thừa-Thiên, Ty Cảnh-Sát Thành-Phố Huế, Trung Đội Hiến-Binh địa-phương, v.v... phải họp gấp t́m biện-pháp tạo sự thoải-mái cho “Cậu” trên đường đi. Họ bèn quy-định, phổ-biến, và kiểm-soát, để từ nay trở đi mọi loại xe-cộ lưu-thông trên đường Huế−Thuận-An, và ngược lại, chỉ được phép chạy với tốc-lực tối đa 25 cây số/mỗi giờ; hễ gặp xe khác th́ phải ngừng lại, rồi chạy từ từ; và nhất là buổi tối và ban đêm th́ chỉ được bật đèn ló mà thôi.

 

Sự việc ông Cố-Vấn mà bị chận xe dọc đường th́ không nghe ổng nói ǵ; nhưng v́ nó có liên-quan đến “Cậu”, các nhà chức-trách xem là quan-trọng hàng đầu nên đă đặt thành luật-lệ cho người dân tuân theo.

 

5. Một Bữa Tiệc Sinh-Nhật của “Cậu”

 

Vào dịp sinh-nhật của ông Cố-Vấn Ngô Đ́nh Cẩn năm ấy, một ḿnh tôi nhận được ba tấm Thiệp Mời dự tiệc; một với tư-cách văn-nghệ-sĩ kư-giả, một với tư-cách thành-viên Thuyết-Tŕnh-Đoàn Học-Tập Chính-Trị và Công Dân Giáo Dục, và một với tư-cách cấp chỉ-huy ngành Cảnh-Sát Công-An.

Trên đầu tờ giấy có in hàng chữ “Văn-Pḥng Cố-Vấn Chỉ-Đạo Các Đoàn-Thể Cao−Trung−Hải”. Về các “Đoàn-Thể”, có nơi ghi rơ là “Chính-Trị, Kinh-Tế, Văn-Hóa, Xă-Hội, Thanh-Niên, Phụ-Nữ, Sinh-Viên Học-Sinh, Lao-Công, Nghiệp-Đoàn, v.v...”  Cao là Cao-Nguyên, Trung là Trung-Phần, và Hải là Hải-Ngoại.

Đây là một cơ-hội hiếm có để tôi có thể trực-tiếp nghe+thấy những ǵ liên-quan đến “Cậu”, người mà dân-chúng sợ-hăi như một hung-thần.

 

Con đường xe lửa xuyên-Việt nằm ở giữa, ngăn-cách tư-thất của ông Cố-Vấn bên dưới này với Văn-Pḥng bên trên kia. Lách qua khỏi hai cánh cổng sắt cao to mở hé, tôi bước vào một thế-giới lạ thường.

Không có đường dây điện-thoại liên-lạc với bên ngoài.

Ông Cố-Vấn thường chỉ ở trong tư-thất, và ít có ai thấy được chữ kư của ổng.

 

Một mái rạp cao được dựng sát trước hiên nhà, dài suốt ba gian, là nơi bày dọn nhiều dăy bàn ăn. Hầu hết món ăn đều là món Huế, những loại ngày xưa dành cho hoàng-gia, triều-thần nhà Nguyễn và giới thượng-lưu, do chính một số đầu-bếp cũ trong Đại-Nội hoặc tại các Phủ Chúa đến nấu dọn. Thực-khách được chia ra mời làm nhiều đợt; nhưng có một số đến sớm trước giờ; và một số ăn xong vẫn c̣n nấn-ná ở lại, vừa chỉ dẫn cho những kẻ đến sau để tỏ ra rằng ḿnh đă là người-nhà của chủ-nhân rồi, vừa cầu-may mong có cơ-hội được “Cậu” hỏi đến.

Mắt mang kính, miệng nhai trầu, tay cầm quạt khi th́ phe-phẩy, khi th́ dùng để găi lưng, ông Cố-Vấn vừa nói chuyện với vài ba nhân-vật―nhất là ông Nguyễn Đ́nh Cẩn, Tỉnh-Trưởng Tỉnh B́nh-Thuận, suốt buổi vẫn bám sát theo ổng―vừa đi quanh chăm-sóc từ các loại cây cảnh quư trước mặt nhà đến các loại muông thú hiếm bên hông và sau vườn, trong đó có một con voi con.

 

Hầu-hạ quanh nhà có một số nhân-viên Cảnh-Sát hoặc Công-An.

Có một kẻ thường đi dọc theo Đường Phan-Chu-Trinh và Đường Vạn-Vạn, trên bờ Nam của “Sông An-Cựu nắng đục mưa trong”, ngang-nhiên chặt cây trên bến, và cả chuối trong vườn nhà dân, nói là để cho voi của “Cậu” ăn. Nhiều người qua lại trên Cầu Phú-Cam và trên Đường Bờ Sông Phan-Đ́nh-Phùng có lần trông thấy dưới bến “Cậu” dùng th́a cà-phê múc sữa đút cho voi uống, trong lúc các thuộc-viên đang kỳ-cọ tắm cho con voi.

 

Tôi vừa vào đến nơi th́ nghe có tiếng c̣i xe hộ-tống hụ từ phía Cầu Phú-Cam. Ông Cố-Vấn quay đầu về phía nhà trong, im-lặng lắng nghe. Lập-tức, có hai thuộc-viên chạy nhanh ra cổng. Họ tḥ đầu ra ngoài nói ǵ đó, rồi nhân-viên gác cổng mở hé một cánh cổng cho một số quan-chức và một viên tướng bước vào. Tất cả đều mặc lễ-phục, và đều đi rón-rén v́ sợ đế giày gây tiếng ồn.

Về viên tướng, tôi nhận ra là Thiếu-Tướng (sau này là Trung-Tướng) Trần Văn Đôn. Hôm mới ra thay Trung-Tướng Thái Quang Hoàng, làm Tư-Lệnh Đệ-Nhị Quân-Khu, trong một buổi lễ tại Phu Văn Lâu, Đôn đă bắt đầu diễn-văn bằng câu “Quân Dân Miền Trung!” Tôi nghe kể lại, chỉ một lát sau là “Cậu” được nghe báo-cáo, liền phán: “Hắn muốn lănh-đạo cả Dân ngoài ni nữa răng?”

 

Họ cúi đầu chào ông Cố-Vấn nhưng ổng không đáp lại. Họ bèn nhập chung với một số khác đă đến trước, đứng sắp hàng quay mặt vào bức chân-dung của Tổng-Thống Ngô Đ́nh Diệm đặt trên một chiếc bàn cao trong pḥng-khách chính, xong cất tiếng đồng-thanh hát bài “Suy-Tôn Ngô Tổng-Thống”, như lệ thường mỗi lần bắt đầu một buổi lễ hoặc buổi họp.

Có đến hai bài “suy-tôn” khác nhau, một của Miền Trung và một của Miền Nam, nên nhịp và lời của hai bài chơi nhau, nghe rất chói tai.

Bỗng có tiếng đằng-hắng trong nhà. Ông Cố-Vấn liền nạt:

– Ồn! để cụ nghỉ!

Thế là mọi người nín bặt, lấm-lét tan hàng. Trong lúc họ chưa biết giấu mặt ở đâu th́ các gia-nhân ra hiệu cho họ đứng vào hai bên các dăy bàn tiệc mà bắt đầu ăn.

Lát sau, ông Cố-Vấn đi ngang qua các bàn ăn, nh́n chung, hỏi chung:

– Ngon không?

– Dạ ngon! “Cậu” cho ăn ngon quá!

Nghe mọi người đồng-loạt khen, ổng nở một nụ cười khoan-khoái, xong tiếp-tục đi ngắm-nghía, sờ-mó không biết chán các món quà đắt giá mà các cấp chức-quyền từ khắp nơi trong nước và ngoài nước dâng về.

 

Trước mắt tôi, h́nh-ảnh của “Cậu” Cố-Vấn Ngô Đ́nh Cẩn vẫn quen-thuộc như những lần ổng chủ-tọa các cuộc thi rước xe hoa vào những dịp lễ lớn trong năm.

Mỗi cơ-quan dân-chính và quân-sự đều thực-hiện một cỗ xe hoa, với nhiều cỡ, nhiều kiểu, nhiều cách khác nhau, nhưng tựu-trung th́ đều rước ảnh của Ngô Tổng-Thống và được trang-trí đèn hoa rực-rỡ vô cùng. “Cậu” đứng trước cổng nhà, vừa nhai trầu vừa quạt, nhướng mục-kỉnh chiêm-ngưỡng từng công-tŕnh nghệ-thuật trẩy qua, và dễ-dàng đồng-ư với những lời phê-b́nh cũng như chấm điểm, định mức thưởng tiền, của các “cố-vấn” hầu-cận hai bên.

Tự-nhiên tôi thấy ổng hiền-lành quá, vô-tư quá. Người như thế này mà có quyền sinh-sát đối với mọi người sao?

 

6. Lệnh... Lạc

 

Ngoài ông Chánh Văn-Pḥng Hồ Đắc Trọng, mà một số người cho là có hiểu biết, c̣n có một số sĩ-quan quân-lực được biệt-phái đến làm việc tại Văn-Pḥng Cố-Vấn Ngô Đ́nh Cẩn.

Ông Hồ-Văn-Huế, một đồng-nghiệp đàn anh của tôi, là một tín-đồ Kitô, có đạo-đức, đă có lần than-thở với tôi:

– Té ra mạnh ai th́ nấy báo-cáo lên “Cậu”; chỉ cần nói khích một câu, tỷ như “Tên này phản-loạn, dám chống lại Ngô Tổng-Thống và Cậu!” th́ nếu đề-nghị giết chết “Cậu” cũng gật đầu liền. Nhưng trong đa-số trường-hợp họ có tŕnh lên “Cậu” đâu!

 

Quyền-hành của Cẩn tuyệt-đối như thế nên dân-chúng gọi ổng là “Lănh-Chúa Miền Trung”. Thật ra, quyền-hành của ổng cũng bao trùm cả Miền Nam, là lănh-địa của anh ổng, Cố-Vấn Ngô Đ́nh Nhu. Một thi-hữu của tôi, Hồ Đ́nh Phương, của Tỉnh Long-An, và một số thành-viên khác thuộc các phái-đoàn từ các Tỉnh trong Nam ra Huế họp đại-hội Đảng Cần-Lao, đă xác-nhận với tôi điều đó.

 

Không có học-lực và kiến-thức như các Ông Diệm & Nhu, Ông Cẩn chỉ là một thứ hào-mục hănh-tiến, bỗng-nhiên thấy được người ta tôn lên th́ được hưởng lợi chứ chẳng thiệt ǵ, nên để mặc cho thủ-hạ lèo-lái, vẽ-vời. 

Ổng chỉ đáng khen trong có một việc là ḷng hiếu-kính đối với mẫu-thân, góa-phụ của Ông Ngô-Đ́nh Khả. 

Và chính cụ-bà cũng được nhiều người ngợi-ca v́ ḷng “trung-quân”.

Người ta kể lại rằng, khi lăng của chồng đă được xây xong, cụ-bà lên ở trên lăng. Đức Đoan-Huy Hoàng Thái-Hậu, tức Đức Từ-Cung, mẹ của Cựu-Hoàng Bảo Đại, thấy cảnh miếu-đường hoang-phế mà không được chính-quyền chiếu-cố, bèn lên gặp cụ-bà để xin nói giúp với anh em nhà Ngô. Cụ-bà nghe tin, đang bệnh mà cũng gắng dậy xuống đón từ dưới mấy cấp thềm, toan phủ-phục trước người mà cụ-bà tưởng vẫn c̣n là quốc-mẫu nên vẫn thủ-phận chồng+con ḿnh là bề-tôi của quân-vương.  

Điều tai-hại hơn hết là không có ai dám kiểm-chứng lệnh của ông Cố-Vấn Ngô Đ́nh Cẩn. Thường th́ mọi người chỉ biết tuân lệnh, do nghe kẻ khác nói lại, mà không biết là nói lại hay là nói đại.

Mà do chính miệng của ổng nói ra lắm khi cũng chẳng hẳn là lệnh-lạc ǵ hết. 

Một thí-dụ đầy tính tiếu-lâm được truyền miệng trong giới an-ninh:

Một trong những tay chân đắc-lực của Cẩn là Lê Hoát, Trưởng Ban Hoạt-Vụ thuộc Nha Cảnh-Sát Công-An Trung-Phần. Mọi việc bắt-bớ, đọa-đày, hăm-hại, v.v... đều nằm trong tay Hoát. Thế mà...

Dạo ấy ở Tỉnh Quảng-Ngăi có sự rối-loạn. Ty Công-An liên-hệ điện xin Nha Trung-Phần tăng-cường gấp một số nhân-viên. V́ Hoát có nhiều nhân-viên nhất nên Pḥng Nhân-Vụ đề-nghị rút bớt một số. Hoát chỉ cho lấy một người, là người mà Hoát tưởng là không thiết-yếu v́ không thấy đến báo-cáo công-tác hằng ngày. Và người ấy nhận được sự-vụ-lệnh thuyên-chuyển từ Huế vào Tỉnh Quảng-Ngăi.

Kế đó, một hôm ông Cố-Vấn đi ra sau vườn th́ thấy có một thuộc-viên nằm lăn-lộn trước chân ổng mà khóc; ổng tránh, người kia lại tái-diễn, khóc to hơn.

Ổng hỏi vu-vơ:

– Cha mi chết hay răng mà mi khóc dữ rứa?

Được ổng hỏi đến, người giữ vườn kêu gào thảm-thiết hơn:

– Không phải một ḿnh cha con chết, mà chính con, rồi cả gia-đ́nh của con đều sẽ chết hết, “Cậu” ơi! Người ta không muốn cho con tiếp-tục ở đây để được hầu-hạ “Cậu”, “Cậu” ơi!

– Rứa người ta đưa mi đi mô ?

– Việt-Cộng giết người tùm-lum trong Quảng-Ngăi, mà người ta đưa con vô trong đó!

– Ai đưa mi đi ?

Người ấy vốn đă có đến năn-nỉ với Pḥng Nhân-Vụ để xin ở lại, nhưng được nơi đây giải-thích là chính Hoát đă quyết-định cho đương-nhân ra đi. Người ấy liền đáp:

– Dạ, Lê Hoát đưa con đi!

Ông Cố-Vấn vừa bước tiếp vừa nói khống:

– Răng hắn không đi mà đưa mi đi?

Mọi lời nói của “Cậu” đều được truyền đi tức-thời.

Thế là Nha Cảnh-Sát Công-An Trung-Phần kư sự-vụ-lệnh khác, để nhân-viên kia ở lại, và đưa... Lê Hoát đi!

 

Một thời-gian sau, một hôm ông Cố-Vấn sực nhớ mới hỏi:

– Thằng Hoát mô rồi mà lâu ni tau không thấy hắn?

Thế là Hoát lại được thuyên-chuyển từ Ty Quảng-Ngăi về lại Nha!

*

Dân-chúng cũng đàm-tiếu với nhau: Bà Cố-Vấn Ngô Đ́nh Nhu, lănh-tụ Phong-Trào Phụ-Nữ Liên-Đới và Đoàn-Thể Thanh-Nữ Cộng-Ḥa của toàn-quốc, tức là gồm cả Miền Trung, những lần ra Huế thường tránh gặp mặt “Cậu”. 

Trung-Tướng Thái Quang Hoàng, nguyên Tư-Lệnh Đệ-Nhị Quân-Khu, mà tổng-hành-dinh đóng ở Huế, vốn là một sĩ-quan sủng-ái được thăng cấp vùn-vụt, mà rồi cũng bị thất-sủng v́ bị dèm pha. 

Ông Trần Chánh Thành, là người được chính Ông Ngô-Đ́nh Diệm chọn đưa từ Pháp cùng về với ḿnh, cử làm Bộ-Trưởng Bộ Thông-Tin, phụ-trách Chiến-Dịch Tố-Cộng và Phong-Trào Cách-Mạng Quốc-Gia, mà rồi cũng va-chạm với uy-lực của “Cậu” về quyền lănh-đạo các tổ-chức và hoạt-động này tại Miền Trung...

 

Tôi tự hỏi không biết có phải chính “Cậu” đă chủ-động, đă chủ-động nổi, trong các vụ này, hay là bị bọn ác-ôn côn-đồ gài bẫy, mạo danh...

 

7. Vụ Án “Gián-Điệp Pháp” tại Miền Trung

 

Sau khi Pháp, do áp-lực của Mỹ, rút quân ra khỏi Việt-Nam, một số kiều-dân Pháp vẫn c̣n ở lại. Họ điều-hành các đồn-điền cao-su, cà-phê, trà; và các nhà máy điện, nước; lữ-xá; tiệm ăn, v.v... Ngoài ra, c̣n có các nhà ngoại-giao...

Ở Huế, có một Pḥng Thông-Tin Pháp, mà Giám-Đốc là Ông Avril, một người Pháp lai Việt, sinh sống từ nhỏ tại Thành-Phố này. 

Tôi đă giới-thiệu để Avril làm quen với Ông Thompson A. Grunwald, khi ông này đến nhậm chức Giám-Đốc Thông-Tin Hoa-Kỳ ở Huế. (Trong lúc chưa có Tổng Lănh-Sự, Grunwald là đại-diện Mỹ đầu tiên đến Miền Trung.) 

 

Đối với dân-chúng địa-phương th́ sự quen biết đă có từ trước và những giao-tiếp không thể tránh được sau này của Avril với những nửa-đồng-bào xung quanh đă gây tai-họa không ít cho nhiều con dân Việt-Nam.

Trong chương-tŕnh “đả-thực, bài-phong, diệt-cộng”, mà “thực” ở đây là thực-dân Pháp, các cơ-quan an-ninh được lệnh theo-dơi các hoạt-động của Pháp-kiều tại địa-phương.

Bỗng một ngày kia có tin loan rộng là nhà chức-trách đă khám-phá ra được một tổ-chức gọi là “Gián-Điệp Pháp tại Miền Trung”...

 

Trong những năm đầu sau Hiệp-Định Genève 1954, Liên-Xô và Hoa-Cộng chưa chủ-trương, và Cộng-Sản Bắc-Việt th́ bận chấn-chỉnh nội-bộ và tái-thiết môi-trường sau nhiều năm chiến-tranh, nên chưa tính chuyện xâm-chiếm Miền Nam; nhờ đó, đa-số các cấp chính-quyền trong này, nhất là ở nhiều Xă Thôn, đă có hoàn-cảnh thuận-lợi để loại-trừ các phần-tử có liên-hệ hoặc bị nghi có dính-líu với ba kẻ thù kể trên. Trung-Ương cho phép mỗi Xă lập nên một “Hương-Ước” riêng của ḿnh; đó là những quy-định tội-trạng và h́nh-phạt có giá-trị pháp-lư, nằm ngoài và bổ-sung luật-pháp và luật-lệ chung của Quốc-Gia. Chính-sách của Chính-Quyền Quốc-Gia thời Đệ-Nhất Cộng-Ḥa là thiết-lập “Luật Làng”―không phải phục-hồi “Lệ Làng”, một thứ quỳền tự-trị của các hương-chức thời xưa, đúng với tục-ngữ “Phép Vua thua Lệ Làng”―mà là một sự hợp-pháp-hóa quyền sinh-sát của tay-chân chế-độ đưa về điều-hành Xă Thôn. Giải-pháp giản-tiện hơn hết là trục-xuất tất cả các đối-tượng “phản-động” ra khỏi quê-quán của họ. Nhân dịp có cái gọi là “quốc-sách” Dinh Điền, nhà cầm quyền tống họ lên vùng Cao-Nguyên, cùng với các thành-phần bất-hảo khác―cựu-can h́nh-sự, đồ đệ “Tứ Đổ Tường”, cá-nhân lừng-khừng―sống tập-trung chung trong các Địa-Điểm Dinh-Điền, là nơi Hoa-Kỳ viện-trợ dồi-dào để giúp các giới dân nghèo Việt-Nam tái định-cư kiến-tạo đời sống ấm-no, thanh-b́nh, và thịnh-vượng lâu dài cho tương-lai.

Tuy nhiên, đó mới chỉ là bề mặt, nhất-thời. Thật ra, ngay sau khi chính-quyền Ngô Đ́nh Diệm ra đời, những kẻ có liên-hệ chặt-chẽ với Pháp, với Hoàng-Tộc, với Việt-Minh, hoặc bị tổn-thương quyền-lợi cá-nhân, đều đă t́m cách tự-tồn. Họ trá-h́nh quy-phục, hoặc ngụy-tạo lư-lịch, đổi vùng sinh-hoạt; hoặc rút lui vào bóng tối, hoạt-động bí-mật; hoặc bất-động chờ thời. Cao-điểm là sau khi Mặt Trận Việt-Minh tập-kết cán-bộ và bộ-đội ra Bắc; quan+quân Pháp giao lại Miền Nam Việt-Nam cho Mỹ; chế-độ Diệm tịch-thu tài-sản của Pháp, lật đổ và tịch-thu tài-sản của cựu Quốc-Trưởng Bảo-Đại, phát-động chiến-dịch “Tố Cộng”, đánh dẹp các giáo-phái, đàn-áp các chính-đảng, cấm Hoa-Kiều làm mười-một nghề, v.v...

 

Có những chính-sách đúng, nhưng bị phai mờ v́ những chủ-trương sai; và ngay những đường-lối tốt cũng bị hoen-ố v́ những việc-làm xấu. Và thiểu-số lạm-quyền đă xử ức người này, trị oan kẻ kia, đào hố sâu chia-rẽ và giúp nẩy mầm phẫn-uất trong dân-nhân. Hạt nhân đối-nghịch và khuynh-đảo từ đó đă được gieo ra.

Thật ra, người dân căm-hờn thực-dân, thù-hận Việt-Gian, nên ủng-hộ các nỗ-lực phát-hiện gián-điệp nước ngoài.

Nhưng khi chính-viện không truy-tố bị-can ra trước pháp-viện, lại sử-dụng luật rừng để bạo-hành đối với tù-nhân, th́ chiêu-bài “Dân-Chủ Pháp-Trị” của chính-quyền Ngô Đ́nh Diệm đă trở thành bịp-bợm đối với người dân...

 

Nguyên vào đầu năm 1957, có cuộc đấu-thầu sửa-chữa Điện Thái-Ḥa (Thành-Nội, Huế), Bà Cả Lễ (Ngô Đ́nh Thị Hoàng, chị của Ngô Đ́nh Cẩn) nạp đơn xin thầu, và chủ-quan tin không ai dám tranh với ḿnh, nên không ra lệnh bố-trí cho ḿnh được trúng theo như lệ thường. Giới-chức gọi-thầu tưởng là tự-do, đă để cho Nguyễn Đắc Phương trúng thầu. Phương mua gỗ của một Pháp-kiều ở Đông-Hà (Quảng-Trị). Cẩn ra lệnh cho Vũ Đ́nh Ban, nhân-viên Nha Học-Chánh Trung-Việt, phụ-trách thẩm-vấn Phương, do Cảnh-Sát bắt, giao cho Công-An giam. Thế là Phương bị ghép tội buôn thuốc phiện lậu, làm kinh-tài cho tổ-chức gián-điệp Pháp. Không chịu đựng nổi sự tra-tấn quá dă-man, Phương đành nhận tội, khai bừa một hệ-thống kinh-tài cho gián-điệp Pháp tưởng-tượng có liên-lạc từ Seno (Ai-Lao) về Huế, đến tận Sài-G̣n và qua cả Tân-Gia-Ba, trong đó có vài người Việt-Nam, như thầu-khoán Tống Văn Đen, các nhân-viên Sở Thủy Điện của Pháp ở Huế là Hoàng Yến và Nguyễn Cao Khanh. Nguyễn Đắc Phương chết, Ngô Đ́nh Cẩn giao cho Phan Quang Đông (nhân-viên Sở Nghiên-Cứu Chính-Trị [T́nh-Báo] Phủ Tổng-Thống, do Bác-Sĩ Trần Kim Tuyến biệt-phái ra Huế hoạt-động) cầm đầu khảo-đả Tống Văn Đen; Đen khai thêm Phan Văn Thí, Nguyễn Văn Yến, Vơ Văn Quế, Nguyễn Văn Nhiệm, Châu Đ́nh Chương, v.v... Ngô Đ́nh Cẩn ra lệnh cho Phan Quang Đông “phải làm cho được”.

 

Phan Quang Đông đă trổ tài ngụy-tạo “Vụ Án Gián-Điệp Pháp”, chuyển hồ-sơ từ kinh-tài qua t́nh-báo; sử-dụng các cơ-quan Công-An Nha Trung-Phần, Công An Tỉnh Thừa-Thiên, Cảnh-Sát Đô-Thị Huế, Nha An-Ninh Quân-Đội; bắt giam hơn 50 người (công-chức, tư-chức, giáo-sư, quân-nhân, thương-gia), ở các Tỉnh khắp Trung-Phần và ở cả Sài-G̣n–Chợ-Lớn; nhốt tại Pḥng Công-An Lưu-Động của Lê Hoát, Nhà-Vôi Long-Thọ, Mang-Cá Nhỏ, Lầu Ḥa-B́nh, Lầu Canh-Nông (Thành-Nội), Trại Chín Hầm―nơi đă trở thành di-tích lịch-sử [độc-ác của Nhà Ngô].

 

Chúng đă giết chết Vơ Côn (cựu Phó Giám-Đốc Cảnh-Sát Công-An Trung-Việt thời trước) và thầu-khoán Trần Bá Nam (cộng với Nguyễn Văn Yến, Nguyễn Đắc Phương); gây cho số c̣n lại bị thương-tật (các chứng bệnh như gan, lá lách, phổi v.v...), tù-đày [cho đến Cách-Mạng 1-11-1963], vong-gia bại-sản, kiếp sống điêu-linh.

Đông cũng tống-tiền các nạn-nhân, thu cho Cẩn (thời-giá 1957) ngót 5 triệu đồng...

 

Vụ án “Gián-Điệp Pháp ở Miền Trung” đă gây kinh-hoàng cho mọi người, nhất là giới cựu viên-chức giai-đoạn trước, khi Pháp chưa rời Việt-Nam, và cả những người không hề dính-líu ǵ (mà vẫn có thể bị bắt, bị giết bất-cứ lúc nào, v́ bị gán cho là liên-hệ) với kẻ thù xưa.

 

8. Thầu-Khoán Nguyễn Văn Yến

 

Nhà thầu Nguyễn Văn Yến là một nhân-vật tên tuổi được đồng-bào khắp Huế mến thương.

 

Sau ngày hồi-cư vào năm 1947, Yến bắt đầu thu thuế tại Chợ An-Cựu là một chợ nhỏ, mà thời-gian đầu dân-chúng c̣n thưa-thớt nên chợ chưa có nhiều kẻ bán người mua.

Vợ anh cũng theo giúp chồng. Tuy là chủ thầu nhưng cả hai đều đối-xử tử-tế với giới chịu thuế, nhẹ tay với ai ít vốn, chước-miễn cho ai ít lời.

Nhờ làm việc cần-cù, giao-dịch khéo-léo, Yến đă tiến từ thầu nhỏ lên thầu lớn, và đỉnh cao là vào năm 1954 thầu được cơ-sở kinh-doanh đồ-sộ của anh+em Pháp-kiều Morin chính giữa trung-tâm thủ-phủ của Miền Trung, đặt tên Nguyễn Văn Yến cho Đại-Khách-Sạn và Diễn-Đường này.

 

Nguyên Ông Cố-Vấn Ngô Đ́nh Cẩn kinh-doanh nhiều ngành.

Ngành giải-trí th́ “Cậu” chiếm khu đất công Trường “Hậu Bổ” xây rạp xi-nê “Hưng Đạo”.

Ngành giáo-dục th́ “Cậu” biến Trường “Hồ Đắc Hàm” thành Trường “B́nh Minh”; mở Trường “Mê Linh”; dính-líu tới Trường “Đào Duy Từ”. Đến phiên “Viện Đại-Học Huế”, khi Giáo-Sư Nguyễn Quang Tŕnh, tiến-sĩ vật-lư, được mời làm Viện-Trưởng, với ngân-sách quốc-gia lẫn viện-trợ Mỹ rất nhiều, “Cậu” bèn đ̣i chia một nửa; Giáo-Sư Tŕnh từ-khước việc-làm vừa bất-hợp-lệ vừa bất-hợp-pháp này, nên mới hơn 4 tháng phải ra đi; Linh-Mục Cao Văn Luận (chỉ có bằng cử-nhân) được cử làm Viện-Trưởng.

Ngành khách-sạn th́ “Cậu” làm chủ các cơ-sở “Thuận Hóa”, “Duy Tân”, “Nha Trang” (đều là “công-thổ”, “công-ốc” mà Cẩn chiếm làm của tư, sửa-chữa thành khách-sạn cho thuê lấy tiền bỏ túi riêng). Đến phiên khách-sạn Morin của Nguyễn Văn Yến...

 

Sự thành-công của Yến là một gai nhọn trước mắt những kẻ muốn chiếm độc-quyền khai-thác hoặc chi-phối mọi nguồn lợi kinh-tài. Thế là Yến bị bắt.

Vợ Nguyễn Văn Yến bị bệnh hiểm-nghèo. Sau khi được chữa lành, trước khi xuất-viện chị đă được y-sư giải-thích và căn-dặn kỹ-càng: muốn sống th́ đừng gần-gũi đàn ông.

Thương chồng, chị đến gơ cửa khắp nơi; bao nhiêu tiền-của chị đem ra dâng nạp hết, nhưng vẫn không có kết-quả.

Cuối-cùng, chị được đưa đến ra mắt ông Cố-Vấn để cầu xin “Cậu” thi-ân.

Nhờ ân của “Cậu”, chị chết.

 

Nỗi đau-thương của gia-đ́nh Nguyễn Văn Yến đă trở thành niềm căm-hận của mọi người: liền sau đó, chính Yến cũng bị giết chết trong tối-tăm.

 

9. Thầu-Khoán Nguyễn Đắc Phương

 

Là Trưởng-Pḥng Huấn-Luyện, trong thời-gian có Khóa Tu-Nghiệp hoặc Khóa Anh-Ngữ Căn-Bản do tôi giảng-dạy cho cảnh-nhân toàn Thành-Phố, tôi thường đến sớm để lo cho mọi thứ được chuẩn-bị sẵn-sàng. Có nhiều lần tôi ngạc-nhiên thấy Hội-Đường, mới chiều hôm qua c̣n ngăn-nắp, mà sao sáng hôm sau bàn ghế đă nghiêng-lệch và trên nền lầu vương-văi những lá lót, giấy bọc, cùng nhiều loại thức ăn, đồ uống thừa.

Những lần đầu, tôi nghĩ là do toán nhân-viên gác đêm bày tiệc ăn nhậu. Đến lần nọ, tôi vào hỏi Ông Đặng-Phong, Phó Trưởng-Ty; ổng nh́n Phó Thẩm-Sát-Viên Hồ Đắc Vang, Trưởng Đội Biệt-Động, trả lời tôi:

– Đêm qua, Chi-Bộ họp.

Chi-Bộ là tổ-chức Đảng; tôi không ở trong Đảng Cần-Lao, tôi không thể phàn-nàn ǵ thêm.

 

Một hôm, trong năm 1957, nhân vào Sài-G̣n lập thủ-tục du-học Hoa-Kỳ, tôi gặp Phó Thẩm-Sát-Viên Nguyễn Văn Trí giữa phố. Trí là nhân-viên Đội Biệt-Động của Hồ Đắc Vang ở Huế; cùng vào với ảnh có vài ba người nữa, đang ngồi trong một chiếc xe-hơi đậu bên lề đường. Ảnh dừng lại chào hỏi tôi.

Khi ảnh lên xe đi rồi, có mấy người mà tôi thấy quen mặt đang ngồi trong Nhà Hàng “Thanh Thế” vẫy gọi tôi vào.

Họ là công-chức, quân-nhân hoặc thường-dân gốc ở Huế, nay vào tùng-sự, thụ-huấn hoặc sinh-sống trong này.

Nhạc-sĩ Châu Kỳ ghé vào tai tôi nói nhỏ:

– Đừng bắt ḿnh, nghe Thanh-Thanh!

Tôi mở tṛn mắt hỏi lại:

– Tôi làm ǵ mà bắt ai?

Nhạc-sĩ Lê Trọng Nguyễn liền vỗ vai Kỳ:

– Thanh-Thanh không dính vào những vụ đó đâu!

Hồi đó, Cảnh-Sát và Công-An là hai ngành khác nhau, mà tôi th́ ở bên phía tư-pháp h́nh-sự, không phải bên phía chính-trị.

Một người hỏi tôi:

– Hôm nay các anh đă bắt được bao nhiêu mạng rồi?

Thấy tôi ngơ-ngác, một người khác nói:

– Bọn hồi năy là mật-vụ trong “Đoàn Công-Tác Đặc-Biệt Miền Trung”, vào đây bắt người đấy!

Tôi cũng có nghe nói đến tổ-chức ấy, nhưng không biết là họ thuộc cơ-quan nào, v́ tại Nha và tại Ty Công-An Tỉnh Thừa-Thiên th́ chỉ có Ban Hoạt-Vụ, Ban Lưu-Động, hoặc Ban Truy-Tầm ǵ đó thôi.

Không-khí ở Sài-G̣n tự-do hơn, nên mấy người này tranh nhau kể toàn những chuyện cướp-đoạt, giam-cầm, tra-tấn, và thủ-tiêu dân lành, ở cả Huế lẫn các Tỉnh gần xa.

Diệm th́ huênh-hoang tuyên-bố: “Đằng sau Hiến-Pháp c̣n có tôi!” để bị lũ gian-manh ngụy-tạo vườn cây sây trái cho mà đến thị-sát, khoe-khoang; Nhu th́ ḱm-kẹp đối-lập ở P-42; vợ Nhu th́ hùn-hạp làm ăn bất-chính với vợ Trần Chánh Thành; Cẩn th́ thể-hiện hỏa-ngục ở Mang-Cá, hồ lửa ở Chín Hầm...

 

Khi nghe tôi làm việc ở Ty Cảnh-Sát Huế, một người la lên:

– Đánh người ta vỡ đầu chết, rồi ném xác xuống sân, tri-hô là người ta nhảy lầu tự-tử, xong rồi vào đây lánh mặt hả?

Các bạn khác cũng sững-sờ như tôi. Một người ôn-tồn hỏi tôi:

– Anh vào đây bao giờ?

Tôi đáp:

– Sáng thứ năm.

Người ấy thở phào:

– Thế th́ không phải là anh!

Người kia nh́n tôi ḍ xét, rồi như tin tôi, kể ngắn gọn:

– Chúng bắt bừa, nhốt kín nhiều nơi, lâu lâu mới chở một số đến Ty Cảnh-Sát cho gặp thân-nhân một lần vào lúc nửa đêm. Tại đó, chúng cũng khảo-đả nạn-nhân. Án-mạng vừa rồi xảy ra vào khuya thứ năm; tôi mới vào đây chiều hôm qua, thứ bảy. Tội-nghiệp thầu-khoán Nguyễn Đắc Phương!

Tôi nghe mà lặng điếng cả người.

 

Th́ ra hội-đường, nơi tôi truyền-bá lư-thuyết lư-tưởng về nghiệp-vụ, nơi tôi phổ-biến đạo-đức chính-trị của Ngô Tổng-Thống, đă bị dùng làm nơi chà-đạp “nhân-vị” và sinh-mạng của con người!

 

Trước đó, tôi có gặp Nguyễn Đắc Phương một lần, tại nhà Giáo-Sư Nguyễn-Như-Minh.

Minh là thầy cũ của tôi ở “Thuận-Hóa Học-Hiệu”. Ông vừa mới giao cho Phương, và Phương vừa mới khởi-công, xây-cất một trụ-sở mới cho Trường Trung-Học Tư-Thục Nguyễn Du.

 

Ngang đây th́ tôi thấy Quận-Trưởng Đoàn Đ́nh Từ, một người bạn thân của tôi, hiện làm Trưởng Ty Công-An Tỉnh Long-An, từ ngoài bước vào.

Từ bị thương trong một trận chạm súng với Việt-Cộng, chân đi c̣n khập-khiễng.

 

Để tránh đụng chạm, tôi kéo anh lên Nhà Hàng “Bồng Lai”.

 

Lát sau, tôi hỏi Từ về nạn độc-tài, tham-bạo.

Anh lắc đầu thở dài:

– Hết nước nói! Ḿnh chỉ biết chống Cộng mà thôi!  

 

10. Vụ Án Gạo Ưng-Bảo-Toàn

 

Trong việc kinh-doanh, ngoài các ngành giải-trí, giáo-dục, khách-sạn, xây-cất, khai-thác quế (mà quế th́ ở trong rừng, ai đụng vào cũng phải đóng thuế cho Việt-Cộng), “Cậu” c̣n lấn vào nhiều ngành khác nữa.

 

Quan-cách, hủ-lậu, kiêu-căng, hống-hách, tham-ô, nhũng-nhiễu, độc-tài, tàn-bạo, bất-nhân, hiếu-sát, v.v... mới chỉ là chuyện nội-bộ Miền Nam; nhưng chuyện vượt qua biên-giới Quốc-Gia là “Cậu” đă chuyển lậu hàng ngàn tấn gạo ra cho cộng-sản Miền Bắc.  

Vụ này xảy ra vào năm 1956. Người Mỹ biết được nên đă báo tin cho Ngô Đ́nh Diệm, là người mới lên làm Tổng-Thống và đang lớn tiếng hô-hào chính-sách bài-trừ tham-nhũng và tệ-đoan xă-hội tại Miền Nam. Bởi thế, “Lănh Chúa” Ngô Đ́nh Cẩn không thể chối-căi. Tuy nhiên, để cứu thủ-phạm―Bà Cả Lễ và em là “Cậu” Cẩn―, người ta đă ngụy-tạo một tổ-chức buôn lậu gạo, đổ tội lên đầu Ông Trần-Văn-Mẹo (Bộ-Trưởng Bộ Kinh-Tế) và Ông Bùi-Quang-Sơn (Phó Tỉnh-Trưởng Tỉnh Quảng-Nam), v́ gạo được chở bằng tàu thủy từ Sài-G̣n ra Đà-Nẵng–Quảng-Nam rồi từ nơi đây mới lọt vào tay đối-phương.

Vụ án bán lậu, tiếp-tế gạo cho Cộng-Sản Miền Bắc được đưa ra Ṭa. Ṭa xử Ông Sơn 12 năm khổ-sai.

Tại Huế, Cẩn không ngờ Sơn―bộ-hạ thân-tín của ḿnh―bị án quá nặng, mất luôn cả sự-nghiệp; v́ sợ Sơn có thể uất-ức khai ra chính-phạm, nên Cẩn năn-nỉ ông anh―Tổng-Thống Diệm―và rồi, dù án-lệnh đă chính-thức thành-văn, Diệm cũng bắt Ṭa phải xử lại. Song, trớ-trêu thay, để cứu thuộc-hạ ḿnh, Cẩn bèn xúi Diệm truy-tố Ông Ưng-Bảo-Toàn, Tổng-Giám-Đốc Tổng-Nha Kinh-Tế thuộc Bộ Kinh-Tế ở Sài-G̣n.

Thế là Ưng Bảo Toàn trở thành chính-phạm―c̣n cái án 12 năm khổ-sai của Sơn th́ được giảm xuống c̣n sáu tháng tù treo.

Dân-chúng gọi vụ án này là vụ án gạo Ưng Bảo Toàn.

Dư-luận khắp nước, nhất là Miền Trung, vừa chán-ngán, vừa oán-thán, v́ ḍng họ Ngô Đ́nh đă dẫm đạp lên Công-Lư: Ông Trần-Văn-Mẹo ở trong Nam, Ông Ưng-Bảo-Toàn cũng là người Miền Nam, vốn xa-lạ với Miền Trung, vốn không có liên-hệ nhân-sự nào tại Miền Trung để có thể âm-mưu bán gạo cho Việt-Cộng tại Miền Trung, là nơi Ông Ngô-Đ́nh-Cẩn nắm toàn-quyền sinh-sát, có nhân-viên thuộc-hạ, có đảng-viên Cần Lao tai-mắt khắp nơi từ thành-thị đến thôn-quê.

Viên Chánh-Án đă tuyên án [nặng] cho Bùi Quang Sơn, sau đó phải rời vào Nam, không dám ở lại Miền Trung.

 

Cẩn v́ chút tiền bỏ túi mà lén giao-thương với địch. Diệm dùng luật-pháp quốc-gia như công-cụ riêng để bênh-vực gia-đ́nh, ngay khi mới lên cầm quyền.

 

Điều đáng ghi-nhận là chính Linh-Mục Trần Hữu Thanh, ngôn-sứ “Chủ Nghĩa Nhân Vị”, một nhân-vật thân-cận của chế-độ, cũng đă lên tiếng tố-cáo các vụ tham-nhũng, đặc-biệt “vụ gạo Miền Trung” này.

 

11. Ngày Lễ Hai Bà Trưng, 3-3-1960

 

Vào dịp lễ Hai Bà Trưng năm 1960, tôi thuyết-tŕnh về tinh-thần ái-quốc của Trưng Nữ-Vương, theo tài-liệu học-tập của Trung-Ương phổ-biến.

Hoàng Mai Thêm, lúc ấy cũng đă măn định-kỳ quân-nhiệm, trở về Ty Cảnh-Sát Huế, cùng tham-dự buổi họp.

Khi đến câu “Quân của Hai Bà là quân ô-hợp nên bị thất-trận”, tôi đă cố ư bỏ qua từ-đoạn “là quân ô-hợp”. Hội-đường thắc-mắc; nhiều người đưa ư-kiến là phải đọc trọn cả câu, và đ̣i giải-thích hai tiếng “ô hợp”. Tôi giải-thích tĩnh-từ “ô hợp”, xong thanh-minh rằng tôi không muốn trong lúc tưởng nhớ công+đức của tổ-tiên anh-hùng mà lại chê-bai phẩm-chất chiến-đấu của tiền-nhân:

– Có lẽ soạn-giả sơ-ư. Theo tôi th́ chỉ cần nói “Hai Bà thua trận” là đủ, không cần nêu thêm cái lư-do kia, nhất là nói về khuyết-nhược của ḿnh. Vậy đề-nghị các bạn khi về đơn-vị địa-phương thuyết-tŕnh lại cho các học-viên của ḿnh th́ bỏ bớt mấy chữ đó đi.

Ngang đây, Thêm chất-vấn tôi:

– Sự thật là “ô hợp” th́ cứ nói là “ô hợp”, anh muốn chống lại lịch-sử và căi lại tài-liệu của “Ban Chỉ Đạo Học-Tập Trung-Ương” ư?

Cuộc thảo-luận chung biến thành cuộc tranh-luận riêng giữa hai chúng tôi.

Tôi nói:

– Tuy Ban Chỉ-Đạo Trung-Ương do ông Cố-Vấn Ngô Đ́nh Nhu chủ-tŕ, nhưng ổng chỉ đề ra ư chính, làm sao kiểm-soát hết từng chữ?

– Tôi đă từng thảo diễn-văn cho các đơn-vị-trưởng, họ ḍ rất kỹ trước khi đọc; anh cho là ông Cố-Vấn không đọc kỹ à?

– Tôi cũng đă từng thảo diễn-văn cho các Tướng Tư-Lệnh, đúng như anh nói. Nhưng đó là cho chính miệng họ đọc ra, lâu lâu một lần. Đằng nầy, tài-liệu tổng-quát do nhân-viên phụ-trách soạn chung cho mọi người, ào-ạt phổ-biến mỗi tuần hai đợt, trải qua nhiều năm rồi, th́ cũng chỉ giống như tờ báo định-kỳ thông-thường ngoài phố mà thôi, làm sao tránh khỏi sơ-xuất?

– Nhưng đây không phải là sơ-xuất, mà là nói lên sự thật!

Tôi đáp:

– Đồng-ư là sự thật. Tuy nhiên, đó là ở trường đại-học, nghiên-cứu sử-liệu chúng ta có thể t́m thấy nhiều điều khác lạ; thí-dụ tài-liệu của Trung-Hoa nói về Hai Bà Trưng, có đăng trên báo của Viện Đại-Học Huế, do Linh-Mục Cao Văn Luận làm Viện-Trưởng, th́ tàn-tệ hơn nhiều. C̣n đây th́ không phải là một công-tŕnh nghiên-cứu lịch-sử ở tŕnh-độ bác-học, mà chỉ là một bài học công-dân giáo-dục nhắm vào đa-số b́nh-dân, cốt để nhân ngày kỷ-niệm Trưng-Vương mà khích-động đồng-bào noi gương yêu nước của Hai Bà; như thế th́ chỉ cần đề-cập những ǵ có lợi cho mục-đích trước mắt mà thôi.

– Nói như anh tức là Cấp Trên khinh thường dân-chúng, chủ-trương ngu-dân!

 

Tôi thấy Thêm đă vô-t́nh tạo ra cơ-hội cho tôi lợi-dụng mà nói lên những điều cần nói công-khai:

− Ở đây có Ông Trần-Văn-Hương, Cảnh-Sát-Trưởng, vừa đi du-học ở Mỹ về, đă thấy rơ sự khác nhau giữa Mỹ với nước ḿnh. Thế nhưng, tài-liệu, mà chúng ta học-tập ở đây, th́ nói rằng Hiến-Pháp của Việt-Nam Cộng-Ḥa là tiến-bộ hơn Hiến-Pháp của Hiệp-Chủng-Quốc Hoa-Kỳ, mặc dù Quốc-Hội chỉ có một Viện, không có Tối-Cao Pháp-Viện, không có “tam-quyền phân-lập”, v.v... Cũng thế, học-tập về chế-độ hiện-tại th́ chỉ toàn đề-cao những tốt-lành ngay-chính chứ có ai phanh-phui những xấu-dữ gian-tà đâu!

Thế là mọi người bỏ mất trọng-tâm. Hội-đường chia ra làm hai phe; đa-số th́ đồng-ư với tôi, dẫn-chứng từ những sai-lầm bất-công đến những gian-tham tàn-ác của nhóm đặc-lợi đặc-quyền; thiểu-số đắc-thời th́ chối-căi, biện-minh.

Không-khí quá găng; chủ-tọa phải tuyên-bố giải-tán. Nhưng khi ra khỏi pḥng họp rồi họ vẫn c̣n bàn-luận rất hăng.

 

Việc-làm của tôi đă mở đường cho những chống-đối công-khai và đồng-loạt của nhiều tập-thể lớn về sau.

Riêng trường-hợp của tôi đă gây nên mối bất-đồng quan-điểm giữa hai ông Cố-Vấn họ Ngô. Vây-cánh của Ông Cẩn th́ muốn dùng biện-pháp mạnh đối với tôi, nhưng Ông Nhu th́ tiến-bộ hơn nên nương tay. Do đó, họ giao tôi cho Bộ Nội-Vụ áp-dụng kỷ-luật hành-chánh.

Sau ba tháng bị cất chức, giam-cầm, tôi bị ghép vào thành-phần “phản-loạn” và bị đày lên Cao-Nguyên là “vùng nước-độc và nguy-hiểm”, cùng với bốn đồng-nghiệp khác; đó là hai viên-chức tham-mưu có uy-tín mà không chịu đứng chung vào hàng-ngũ phá-đạo hại-đời, và hai viên-chức cũng là tín-đồ Kitô-Giáo và cũng là đảng-viên Đảng Cần-Lao nhưng không đồng-hội đồng-thuyền với họ nên họ cũng nhân dịp này mà tống cổ đi luôn.

 

Suốt đời tôi không bao giờ quên được h́nh-ảnh của một số Giám-Đốc, Trưởng-Ty, công-chức các cơ-quan bạn, mà nhiều người trước kia tôi chưa hề quen, và rất đông đồng-bào vô-danh, đă bất-chấp mật-vụ, lên ga xe-lửa Huế ngậm-ngùi tiễn chúng tôi đi...

*

Sau lời phát-biểu của tôi vào dịp Lễ Hai Bà Trưng là vụ các chính-khách bất-đồng chính-kiến họp tại Nhà Hàng Caravelle nổ bùng. Rồi Diệm bị đảo-chính hụt, rồi Dinh Độc-Lập bị ném bom. Nhà văn Nhất-Linh Nguyễn Tường Tam tự-tử để phủ-nhận quyền-hành của chế-độ nhà Ngô. Phật-Giáo bị cấm treo cờ vào ngày lễ Phật-Đản; Phật-Tử Huế biểu-t́nh đ̣i quyền tự-do tín-ngưỡng, bị tàn-sát trước Đài Phát-Thanh. Thượng-Tọa Thích Quảng Đức và nhiều tu-sĩ, Phật-Giáo-đồ khắp nước tự-thiêu. Diệm+Nhu cho Cảnh-Sát Chiến-Đấu và Lực-Lượng Đặc-Biệt tấn-công chùa-chiền. Sinh-viên học-sinh và các giới dân-nhân xuống đường; toàn-quốc nổi dậy. Thạc-Sĩ Vũ Văn Mẫu, Ngoại-Trưởng VNCH, tự cạo trọc đầu từ-chức để phản-đối Diệm; ngay chính Ông Trần-Văn-Chương, đại-sứ VNCH tại Mỹ, là cha ruột của bà Cố-Vấn Ngô Đ́nh Nhu, và Bà Trần-Văn-Chương, quan-sát-viên VNCH tại Liên-Hiệp-Quốc, là mẹ đẻ của Bà Nhu, cũng cùng từ-chức để chống lại bè lũ Diệm−Nhu đàn-áp Phật-Giáo. Chính-giới Hoa-Kỳ phẫn-nộ, dư-luận thế-giới xôn-xao. Cuộc Cách-Mạng 1-11-1963 xảy ra.

*

Sau này, tôi chỉ-huy Cảnh-Lực cấp Tỉnh trên Cao-Nguyên th́ Hoàng Mai Thêm cũng chỉ-huy Cảnh-Lực ở Tỉnh Thừa-Thiên.

Một số bạn cũ nói rằng Thêm vẫn trung-thành với quan-niệm sống của ḿnh, cứ theo lư-thuyết sách-vở mà làm; theo đó, Luật-Pháp mới là nguyên-tắc của trật-tự và an-ninh, nên anh phục-vụ; c̣n Chính-Trị th́ là phi-nguyên-tắc nên anh không tham-gia. 

Anh chỉ chú-tâm riêng vào phần H́nh-Cảnh; c̣n th́ phó mặc phần Đặc-Cảnh (có thể gọi là Cảnh-Sát Chính-Trị) cho viên Phó Trưởng-Ty CSĐB―chuyên-trách các vấn-đề phe-đảng, giáo-phái, hội-đoàn, t́nh-h́nh nội-bộ chính-quyền, cũng như trực-tiếp giải-quyết với Ủy-Ban An-Ninh Tỉnh về các vụ bắt-bớ, giam-cầm Việt-Cộng tại địa-phương.

Tuy không đối-diện, đối-thoại, nhưng qua tin-tức như trên, tôi vẫn thấy cần tranh-luận với Thêm. Nếu anh chịu nhúng tay vào, th́ cơ-quan mà anh vẫn là người chịu trách-nhiệm chính, chắc-chắn sẽ tránh được nhiều lầm sai. Cùng lắm th́ anh vẫn có thể công-khai nói lên tiếng nói của ḿnh, như tôi ngày xưa?

Việt-Cộng không bám sát anh, hoặc v́ cơ-sở của đối-phương hoạt-động dở, hoặc do may-mắn tự-nhiên, mà anh thoát chết ở Huế vào vụ Tết Mậu-Thân 1968. Anh trà-trộn với đồng-bào vào trốn trong Nhà Thờ Ḍng Chúa Cứu-Thế; khi địch đến thanh-lọc, anh đưa Thẻ Sinh-Viên trường Luật ra; chúng không nhận-diện ra anh.  

*

Chừng nhớ ngày xưa tôi rất ham thích Ngành H́nh-Cảnh, Thêm nói:

– Ḿnh không ngờ Nhuận mà lại qua Ngành Đặc-Cảnh.

Tôi định đáp: “Ḿnh cũng không ngờ Thêm mà lại tham-chính”, nhưng tôi nín kịp.

Một người bạn thân khác của tôi, thi-sĩ Như Trị, tức Luật-Sư Bùi Chánh Thời, cũng có quan-niệm như Thêm.

Nhưng Thời không tham-chính; anh hoạt-động v́-nhân-đạo, cầm đầu chi-nhánh của một tổ-chức quốc-tế Bảo-Vệ Thiếu-Niên Nhi-Đồng tại Việt-Nam.

 

Mỗi người có quyền theo-đuổi lư-tưởng riêng của ḿnh. Tôi tôn-trọng quyền ấy.

Nhưng v́ Luật-Pháp tự nó không có Tổ-Quốc, nên chính-thể nào cũng dựa trên Luật-Pháp nói chung để làm ra Pháp-Luật của riêng ḿnh.

Trong một quốc-gia, vào một giai-đoạn nào đó, phải chăng Pháp-Luật cũng chỉ là sản-phẩm của Chính-Trị? Người đă tham-gia vào Chính-Quyền, nhất là ở cương-vị lănh đạo, làm sao không dự phần vào chính-sách chung?

Thêm được mời làm Thứ-Trưởng một Bộ. Dù là của Bộ Tư-Pháp đi nữa, th́ đó cũng là một phần của Ngành Hành-Pháp, và đó cũng là một trách-vụ chính-trị.

Anh nói là anh chưa nhận, tức là đă nhận trên nguyên-tắc, chỉ c̣n cân-nhắc một số điều-kiện nữa mà thôi?

Bị ám-ảnh v́ bóng ma quá-khứ, tôi sợ là anh sẽ lại rơi vào hai trường-hợp khó-khăn:

Lư-thuyết siêu-chính-trị có thoát khỏi bị guồng máy chính-quyền biến-thể? Và nhập-cuộc nửa-vời có phải là giải-pháp an-ổn cho lương-tâm?

 

Thà Hoàng Mai Thêm chỉ là luật-sư, hoạt-động ngoài-chính-quyền như Bùi Chánh Thời, đứng hẳn về phía đối-lập trong dân-nhân, hoặc chỉ là huấn-sư trong một trường Luật, hoặc công-khai đối-lập trong các chức-vụ lập-pháp dân-cử...  Đằng này, trong cương-vị công-quyền, nếu gặp nghịch-cảnh, thái-độ của anh sẽ như thế nào...

 

Tuy nhiên, lịch-sử cũng đă sang nhiều trang; cả Thêm lẫn tôi, cũng như mọi người, đều đă lớn hơn, khôn hơn.

Trên đường tiến tới Dân-Chủ, dân-nhân Miền Nam Việt-Nam đă bước những bước khá dài. Ít nhất th́, ngày xưa, hễ thiếu kính-trọng đối với TT  Ngô Đ́nh Diệm là cầm chắc cái chết trong tay; nhưng, ngày nay, mọi người đều đă tự-do chỉ-trích, thậm-chí mạt-sát, TT Nguyễn Văn Thiệu mà không hề-hấn ǵ.

Giới trí-thức phải hiểu rằng tài-năng, đạo-đức, thiện-chí, và kết-quả phục-vụ là những yếu-tố cần-thiết để thẩm-định giá-trị của một con người. 

Đă giỏi Luật-Pháp, mà cũng rành về Chính-Trị và các Ngành khác―hoặc ngược lại―th́ tài-năng mới không phiến-diện; và đă tham-gia th́ phải dấn-thân, có thế đạo-đức mới vẹn-toàn.

 

Tôi bắt tay Thêm thật chặt, để mừng anh, và để truyền-đạt qua anh niềm tin của tôi rằng bạn ḿnh bây giờ nhất-định đă tiến rất xa...

 

<<<