Sng ngy 11 thng 6 năm 1963 (nhằm ngy 20 thng Tư năm Qu Mo), Thượng-Tọa Thch Quảng Đức đ tự-thiu tại ng tư đường Phan Đnh Phng v L Văn Duyệt (trước trụ-sở Ta Đại-Sứ Cambodge), Saigon, để mong thức-tỉnh lương-tri của Tổng-Thống Ng Đnh Diệm, kẻ đ cố-tnh gy nn đại-nạn cho Phật-Gio Việt-Nam. Cc phng-vin ngoại-quốc c mặt tại chỗ đ tường-thuật ngay biến-cố ny, gy nn một xc-động lớn v phản-ứng mạnh trn khắp hon-cầu.
1/
Sau đy l một đoạn trch từ một bi bo của
k-giả
David
Halberstam, nguyn
phi-vin của tờ bo
New
York Times (Hoa
Kỳ) tại
Saigon
vo năm 1963,
sau đ đ được in lại cuốn sch hồi-k The
Making of a Quagmire
(Lời Tường-Thuật Thẳng Thừng về Sự Kết-Nghĩa Bếp-Bnh của Hoa-Kỳ với Miền Nam Việt-Nam)
<<...
Ngy 10-6-1963, một pht-ngn-nhn của pha Phật-Gio bo
tin ring
cho cc phng-vin
Mỹ
biết rằng một
sự-việc quan-trọng sẽ xảy ra vo sng hm
sau trn khoảng đường bn ngoi Ta Đại-Sứ
Cam-Bốt
tại
Saigon. Đa-số cc phng-vin đ khng
lưu-tm đến thng-điệp ny, v vụ
khủng-hoảng Phật-Gio đ xảy ra từ hơn
một thng nay rồi; v ngy hm sau th chỉ c
vi k-giả đến đ, trong đ c David
Halberstam
của tờ New
York Times v Malcolm
Browne l Trưởng
Phng đại-diện của Associated
Press (AP) ở Saigon.
Ngi
Thch Quảng Đức
cng đến với một đon diễn-hnh khởi
từ một ngi cha gần đ. Khoảng 350 tăng ni
đi thnh đội hnh hai hng dọc, dẫn đầu
l một chiếc xe hơi hiệu
Austin, Ngi ngồi trong
đ. ...
Sự-việc đ xảy ra tại ng tư Phan Đnh Phng v L Văn Duyệt. Ngi Thch Quảng Đức từ trong xe hơi bước ra cng với hai vị sư khc. Một vị trải một tấm nệm trn đường, cn vị kia th mở thng sau xe lấy ra một ci can loại đựng 5 ga-lng xăng. Trong lc đon diễn-hnh vy trn quanh Ngi, Thượng-Tọa Thch Quảng Đức lặng-lẽ ngồi xuống trn tấm nệm, trong tư-thế tọa thiền truyền-thống của Phật-Gio. ...
Ngi lần chuỗi hạt v niệm Nam M A Di Đ Phật trước khi quẹt một cy dim v tự chm vo người mnh. Lửa phựt chy trm o quần v da thịt Ngi, v đm khi đen lẫn với mi dầu bốc ln từ thn-thể đang chy rực của Ngi. ...
Cc
nhn-vin Cảnh-St cố gắng
tiến vo nhưng khng thể no vượt qua hng
ro tăng+ni vy quanh Ngi. C một nhn-vin cảnh-st đ quỳ
mọp xuống đất knh bi Ngi. Cc người chứng-kiến cảnh
ấy đều qu đỗi sững-sờ đến độ lặng thinh, nhưng rồi vi
người khc nức ln v nhiều người bắt đầu
tụng kinh. Nhiều tăng v ni, chong-vng, cũng như một số người
qua đường, đ phủ phục trước nh sư đang tự-thiu. Một
Thầy dng my phng-thanh lin-tiếp loan tin, bằng tiếng
Việt v
tiếng Anh, rằng Một
vị Tăng tự-thiu đến chết. Một vị Tăng
trở thnh Tử-Đạo. ...
Nguồn: http://en.wikipedia.org/wiki/Th%C3%ADch_Qu%E1%BA%A3ng_%C4%90%E1%BB%A9c
hoặc:
http://en.wikipedia.org/wiki/Thich_Quang_Duc
Nguyn-văn:
<<...
On 10 June 1963, a spokesperson
for the Buddhists privately informed the U.S. correspondents that
something important would happen the following morning on the road
outside the Cambodian embassy in Saigon.
Most of the reporters disregarded the message, since the Buddhist
crisis had at that point been going on for over a month, and the next day
only a few journalists turned up, including David
Halberstam of the New York Times and Malcolm
Browne, who was the Saigon bureau chief for the
Associated Press.
Thch Quảng Đức arrived as part of a procession that had begun at a nearby pagoda. Around 350 monks and nuns marched in two phalanxes, preceded by an Austin Westminster sedan, carrying banners printed in both English and Vietnamese. They denounced the Diệm government and its policy towards Buddhists, demanding that it fulfill its promises of religious equality. Another monk offered to burn himself, but Thch Quảng Đức's seniority prevailed. ...
The act itself occurred at the
intersection of Phan Dinh Phung Boulevard and Le Van Duyet Street. Thch
Quảng Đức emerged from the car along with two other monks. One
placed a cushion on the road while the second opened the trunk and took out a
five-gallon gasoline
can. As the marchers formed a circle around him, Thch Quảng Đức
calmly seated himself in the traditional Buddhist meditative lotus
position on the cushion. ...
Thch Quảng Đức
rotated a string of wooden prayer beads and recited the words Nam
M A Di Đ Phật (homage to Amitabha
Buddha)
before striking a match and dropping it on himself. Flames consumed his robes
and flesh, and black oily smoke emanated from his burning body. ...
Police who tried to reach him could not break through the circle of Buddhist clergy. One of the policemen threw himself to the ground and prostrated himself in front of Thch Quảng Đức in reverence. The spectators were mostly stunned into silence, but some wailed and several began praying. Many of the monks and nuns, as well as some shocked passersby, prostrated themselves before the burning monk. In English and Vietnamese, a monk repeatedly declared into a microphone, A Buddhist priest burns himself to death. A Buddhist priest becomes a martyr. ...>>
2/ Cc chi-tiết tương-tự cũng đ được cc nh bo khc kể lại, v sau đ đ được in lại trong t nhất l cc cuốn sch nổi tiếng sau đy:
- Cold War Mandarin: Ngo Dinh Diem and the Origins of America's War in Vietnam, 1950-1963 của Seth Jacobs, do Rowman & Littlefield ở Lanham xuất-bản năm 2006 - ISBN 0-7425-4447-8 (Vin quan-lại giữa thời Chiến-Tranh Lạnh: Ng Đnh Diệm v cc Nguồn Gốc của Cuộc Chiến Hoa-Kỳ tại Việt-Nam).
- Vietnam: A History của Stanley Karnow, do Penguin Books ở New York xuất-bản năm 1997 − ISBN 0-670-84218-4 (Việt-Nam: Một Lịch-Sử).
- Death of a Generation của Howard Jones, do Oxford University ở New York xuất-bản năm 2003 − ISBN 0-19-505286-2 (Ci Chết của Một Thế-Hệ).
3/ K-giả Malcolm Browne của thống-tấn-x Associated Press đ chụp được mấy bức ảnh cảnh-tượng ny. Một bức đ được đăng km bi bo gửi về Hoa Kỳ ngay sau đ. Một bức tương-tự về sau đ được giải thưởng cao-qu Bức Ảnh Gi-Trị Nhất của Bo-Ch Thế-Giới trong năm 1963
Thch Quảng Đức
(Journalist Malcolm Browne's photograph of Thch Quảng Đức during his self-immolation. A similar photo won the 1963 World Press Photo of the Year.)
4/
Một trong nhiều bi bo khc, l bi của Nhm
Sưu-Tầm Tin-Tức Trọng-Đại
(News
Finder)
trn Lin Mạng Ton-Cầu, c đăng một
bức ảnh khc (bn
tri c
thm mấy người trước đầu xe hơi),
với lời tường-thuật sau đy:
Thch Quảng Đức Tri
Tim
Bất Diệt
|
|
Posted
by Fotopoulou
Sophia in Religion
section |
|
|
|
|
June
11, 1963 - ... The intersection at Phan-Dinh Phung and Le Van Duyet on this
particular day was even more congested than usual. There seemed to be someone
with car trouble in the middle of the
road, most bystanders weren't
suspicious. ... Suddenly, a group of Buddhist monks stepped out of the
car.
From the sidewalks of the street even more monks and nuns who were waiting in
the wings joined those in the car, encircling a single
individual.
...
Seventy-three year old Thich Quang Duc
quietly assumed the lotus
position....
The nuns broke into sobs as the imminence progressed. However, Duc remained
silent. He was silent. ... He was
silent when he struck his own fatal match. He was silent when the flames
engulfed his body. Not once did he cry out in pain or move a muscle as he was
reduced to ash. ...
Nguồn:
http://www.newsfinder.org/site/more/thich_quang_duc_the_living_heart/
5/
Bn cạnh (cc) bức ảnh nổi tiếng
thế-giới của nh bo Mỹ Malcolm
Browne, như đ thấy trn, theo ti-liệu từ
Việt Nam th cn c một bức ảnh khc, do
một người Việt Nam chụp được,
m khng dm để lộ ra dưới thời Đệ-Nhất
Cộng-Ha.
Xin
trch mấy đoạn trong bi Gặp
Tc Giả Bức Ảnh Bồ Tt Thch
Quảng Đức Tự Thiu
của Uy Linh Uyn
Viễn:
...
33 năm trước, ngy
11-6-1963, Bồ tt Thch Quảng Đức
đ tự thiu, phản đối sự kỳ thị
v đn p tn gio của Chnh phủ Ng Đnh
Diệm. Hnh ảnh sng ngời bất khuất đ
đ được kịp ghi lại qua ống knh
của một nh nhiếp ảnh Việt Nam nổi
tiếng, nhắc nhở một thời kỳ lịch
sử của phong tro Tăng Ni Phật tử đấu
tranh chống lại chế độ ny. Trong một
chiều thng 5, chng ti đ đến thăm tc
giả của bức ảnh - thầy Nguyễn
Văn Thng, nghệ sĩ nhiếp ảnh, giảng vin
Hội Nhiếp ảnh (ở Saigon).
...
...
Thầy NVT kể: lc đ, ti l nh nhiếp ảnh nhưng
cũng l một phng vin tự do hay gởi ảnh
thời sự cho Ảnh X (một cơ quan nghề
nghiệp lc bấy giờ, chuyn cung cấp ảnh cho bo
ch). Do một vi nguồn tin, ti được biết
sẽ c một cuộc biểu tnh lớn của Tăng
Ni Phật tử sắp tới. V, ... ngy 11-6
ấy đ
đến. Từ tổ đnh Phật Bửu Tự (đường
Cao Thắng - Si Gn), hơn 300 Tăng Ni Phật tử
đ biểu tnh đi di đến ng tư Phan Đnh
Phng - L Văn Duyệt (nay l Nguyễn Đnh Chiểu -
Cch Mạng Thng 8). Tại đy Bồ tt Thch
Quảng Đức (TQĐ) đ tự thiu. Sau khi lm
lễ 4 hướng Đng Ty Nam Bắc, Ngi ngồi
kiết gi, tay bắt ấn Cam Lộ, quay mặt về hướng
Ty. ... đổ xăng ln khắp người v mồi
lửa được bật ln. ... Cc Tăng
Ni phong tỏa cc ngả đường, cả xe cứu
hỏa cũng khng vo được. Ngọn
lửa cứ bốc cao dần. ... Chen chn
trong cc vng ro Tăng Ni, ti cng một vi người,
trong đ c cả phng vin nước
ngoi, đ thực hiện bức ảnh. ...
...
Lục trong cc tập album ảnh, thầy NVT tặng chng
ti bức ảnh Bồ tt TQĐ tự thiu. ... Mặc d
vậy, thời gian đ, ảnh khng được
đưa ra để trnh sự kh dễ của chnh
quyền. Năm 1964, sau khi chnh
quyền Ng Đnh Diệm đ bị lật đổ,
Gio hội Phật gio Việt Nam
thống nhất tổ chức một cuộc triển lm
ảnh về phong tro đấu tranh của Tăng Ni
Phật tử năm xưa. Thầy NVT đ tặng
bức ảnh ny v đ l lần
đầu tin n được phổ biến rộng ri.
Đối với thế giới, cũng bức ảnh
Bồ tt TQĐ tự thiu, chụp từ gc độ
khc, đ được Peter Brown (đng
ra l Malcolm Browne) - người
Mỹ
- phng vin hng thng tấn UPI (đng
ra l AP)
đưa ra ngay trong năm 63 v đ đoạt giải
nhất ảnh bo ch thế giới. Ring tại Việt
Nam, bức ảnh được biết đến
với tc giả Nguyễn Văn Thng.
...
Bức ảnh... m ng thch chnh l ảnh Bồ tt TQĐ
tự thiu. Bức ảnh ny đ
được cc giải thưởng cao tại Phần
Lan v New
Zealand năm
66-67. ...
Nguồn:
http://www.quangduc.com/BoTatQuangDuc/12nhanchung.html
|
|
Bức
ảnh lịch sử
6/
Tiếp-tục sưu-tầm, th ti tm ra thm được
một bức
ảnh khc, c
ci can xăng
đ bị xẹp xuống,
v được để
gần ngọn lửa, sau lưng Thượng Tọa Thch
Quảng Đức
đang bị lửa phủ cả người.
Xin xem (trn Mạng của Nhm WebShots − Những Bức Ảnh Gi-Trị trn Lin-Mạng Ton-Cầu):
1963. Thich Quang Duc, the Buddhist priest in Southern Vietnam, burns himself to death protest!
Xem: http://news.webshots.com/photo/2728355910030734170iTPHtV
II
Tất cả cc bức ảnh trn đy đều đ được chụp v phổ-biến trn cc phương-tiện truyền-thng trn khắp thế-giới, liền sau biến-cố tự-thiu của Thượng Tọa Thch Quảng Đc vo ngy 11-6-1963 cho đến nay. Ti thấy c cc đặc-điểm:
1/ Thượng Tọa Thch Quảng Đức ngồi quay mặt về hướng phải, chiếc xe hơi nằm chnh về bn tri của Ngi, đầu xe hơi nằm chnh (vượt qu) pha sau lưng Ngi.
2/ Ci can xăng nằm gần, pha sau lưng Ngi, gần Ngi, xa chiếc xe hơi.
3/ Lc ảnh được chụp v trong khung ảnh th khng c bng dng một nhn-vin Cảnh-St sắc-phục no ở xung quanh. V.v...
III
Bỗng nhin, vo ngy 28 thng 11 năm 2008, c người đưa ln Mạng Lưới You Tube một đoạn video m-tả cảnh Bồ Tt Thch Quảng Đức tự-thiu, theo link dưới đy:
Nov 28, 2008 ... Assist and draw your own conclusions! (ASSISTA E TIRE SUAS PROPRIAS CONCLUSES!!!) Silent protest Thich Quang Duc, born 1897, was a Vietnamese. ...
Bấm vo đy: YouTube - Bo Tat Thich Quang Duc (Monge Budista suicidio)
Hoặc bấm vo đy: https://www.youtube.com/watch?v=fBj6ac_uVD4 (cuộc tự-thiu - phổ-biến: 2008)
Ti thấy c cc đặc-điểm sau đy:
1/ Người đng vai Thượng Tọa Thch Quảng Đức ngồi quay mặt về hướng tri, chiếc xe hơi nằm chnh về bn phải của ng ấy, đầu xe hơi nằm chnh cch xa (chưa tới) pha sau lưng ng ấy (hon-ton ngược với vị-tr trong cc bức ảnh đ được chụp tại chỗ trước kia).
2/ Ci can xăng, cn nguyn hnh dạng, được đặt ở st bn cạnh cửa trước bn tri của chiếc xe hơi, ở cch ng ấy rất xa. (Ưu-điểm: lửa phực từ pha trước mặt của người tự-thiu, chứ khng phải từ pha ci can xăng, ở gần xe hơi, nơi m kẻ xấu bịa rằng đ c rưới một đường xăng dẫn lửa từ đ đến chứ người tự-thiu th đ m-man khng thể tự bật lửa được!)
3/ C nhiều nhn-vin Cảnh-St Sắc-Phục, bn ny v bn kia, nắm tay nhau lm thnh hng ro, ngăn cản đẩy lui khng cho tăng ni v đồng-bo o tới gần người tự-thiu, nhất l cố gắng giữ trật-tự gim cho biến-cố ny, v khng can-thiệp để chận đứng m cn tỏ ra tn-đồng sự-việc đang xảy ra.
4/ Nh lm phim (đạo-diễn, dn cảnh, quay phim) đ trổ ti biến khi từ cc ngọn lửa bốc ln thnh đm my đen che tối hết cả khng-gian rồi ha thnh những đợt bo lửa đỏ rực vần-vũ trn bầu trời, che mờ cả mặt trời hay mặt trăng (?).
5/ Tuy nhin, trn thực-tế, về cuộc tự-thiu của Thượng-Tọa Thch Quảng-Đức th chỉ c vi tấm ảnh-chụp của mấy k-giả m thi, chứ khng c một đoạn phim-quay video no cả. L-do, như đ kể trn, l v cc phng-vin chỉ được bo tin ring (rỉ tai) về một sự việc quan trọng g đ bn ngoi Ta Đại-Sứ Cam-Bốt (tức l nguồn tin chưa được kiểm-chứng) m thi, trong lc cuộc biểu-tnh tại Phật Bửu Tự trn đường Cao Thắng l trung-tm của biến-cố thời-sự chnh m cả thế-giới đều theo-di vo thời-gian đ, th đ được loan-bo cng-khai từ trước, cho nn đa-số cc phng-vin đ ko đến pha trước Quốc-Hội (hy xem video), nơi xuất-pht cuộc biểu-tnh, đương-nhin cng với cc my quay phim, do đ họ đ chỉ ghi-hnh video cuộc biểu-tnh tuần-hnh nơi đy m thi (Xin xem phần đầu, về cuộc biểu-tnh của hằng vạn đồng-bo, trong đoạn video dưới đy - đoạn đầu m thi, đoạn sau l mới thm vo):
Bấm vo đy: https://www.youtube.com/watch?v=jc4LcDbYqq8 (cuộc biểu-tnh - 1963)
Theo ti, phần sau của đoạn video ny (cuộc tự-thiu) l phần mới đng, rp nối thm vo, cho nn đ khng r-rng, lin-tục, m cn dng cả cc bức ảnh khc (của cc vị tự-thiu khc, sau đ: tự-thiu cạnh cột, st tường). Qu vị xem lại th nhận thấy ngay.
Vậy th tại chỗ xảy ra cuộc tự-thiu lc đ khng c my quay phim no (phần đng phng-vin khng tin vo tin bo ring về biến-cố ny, m đ đổ dồn về vng c cuộc biểu-tnh với hằng vạn người xuống đường), cho nn khng c phim-quay tại chỗ lc đ về cuộc tự-thiu.
(Thời-gian đ, ti ở Ban-M-Thuột, v ti c gặp một số phng-vin ngoại-quốc. Để quay phim, họ dng một my kh lớn, do người quay-phim vc trn vai m sử-dụng, cng với một người phụ-t mang bnh battery v đn pha rọi vo mục-tiu để quay cho r.)
Ở địa-điểm tự-thiu, như đ kể trn, chỉ c k-giả David Halberstam của tờ New York Times v Malcolm Browne l Trưởng Phng đại-diện của Associated Press (AP) l người chụp được cc bức ảnh tại chỗ. My lớn th bận quay cảnh xuống đường pha trước Quốc-Hội (xem https://www.youtube.com/watch?v=jc4LcDbYqq8 ); v tại chỗ tự-thiu th lc đ khng ai c my loại nhỏ (cầm tay, bỏ ti), v nếu c th đ c đoạn phim video lin-quan được phổ-biến cng thời với cc bức ảnh ngay liền sau đ (1963) rồi.
Khng chỉ chng ta, m người nước ngoi họ cũng cng-khai nu ln cu hỏi: C thật l c một đoạn video quay cảnh tự-thiu của Ngi Thch Quảng-Đức hay khng? trn Mạng Lưới ton-khoa quốc-tế Answers.com (trả lời tất cả mọi cu hỏi của mọi người trn mặt đất ny), v cu tr lời duy-nhất v ngắn gọn l No (Khng!):
hoặc: http://wiki.answers.com/Q/Is_there_a_Thch_Quảng_Đức_video
Nếu đ c rồi th v l-do g m sau cuộc Cch-Mạng 1-11-1963 pha Phật-Gio Tranh-Đấu khng đưa ra chiếu, v từ năm 1963 đến năm 2008 (l 45 năm, ngt nửa thế-kỷ) khng thấy pht ra, m nay mới c, m lại dn cảnh ngược chiều, v quay video thời-sự d-chiến m lm như dựng một đại-tc-phẩm điện-ảnh kiểu Hollywood khng bằng.
6/ Vừa rồi, c kẻ bị lừa v đoạn phim đng ni trn. C kẻ bịa thm tin nhảm, tỷ như đồn l Thượng-Tọa Thch Quảng Đức bị đốt (thiu sống) trong khi Ngi đ "bị chch thuốc m", v.v. (cc vị tự-thiu khc, ở những nơi khc, cũng thế hay sao?). Kẻ xấu cũng tung ln Mạng một số ảnh chụp cảnh tự-thiu ấy, nhưng l ảnh của cc vị khc, chụp người ngồi trn lề đường đi, st vch tường nh, bn cạnh ci cột, gốc cy, v.v. ...
*
* *
Tm lại:
1/ Về ảnh-chụp (Ni ring về cuộc Tự Thiu của Thượng-Tọa Thch Quảng-Đức): Đ quyết cng-khai hy-sinh Tử V Đạo, từ trn xe hơi bước xuống, chnh giữa ng tư đại-lộ, theo sau l nhiều trăm người, vy quanh khng cho lực-lượng cảnh-st xen vo can-thiệp, cố để cho bo-ch trong nước v ngoi nước quan-st v chụp ảnh, ni ln Nguyện-Vọng Chnh-Đng của Phật-Gio-Đồ, lưu lại tấm gương Bi Tr Dũng cho Đạo-Hữu, Dn-Tộc v Lịch-Sử, m lại... lủi vo ngồi trn một lề đường hẹp, st một gốc cy, một vch tường ro... m tự-thiu? Cho nn, chỉ c những bức ảnh no được chụp đng vo giờ pht bất-tử ấy của Ngi Quảng-Đức, mới l ảnh thật, (như ảnh do Malcolm Browne của thống-tấn-x Associated Press chụp), v t nhất th chng cũng l ấn-chứng cho sự-nghiệp v danh-dự của cc nh truyền-thng quốc-tế đ được tuyn-dương trước ton-thể thế-giới.
2/ Về phim-đng (Ni ring về Cuộc Tự Thiu ca Thượng-Tọa Thch Quảng-Đức): Cũng như về ảnh, kỹ-thuật của nền văn-minh c thể gip cho con người tạo ra Giả-Nhn, Giả-Sự, để đp-ứng nhu-cầu v mục-đch nhất-định của mnh. Đoạn phim-quay về Cuộc Biểu-Tnh [trước Quốc-Hội] th thật (v cc my quay-phim cng với đa-số k-giả/phng-vin đều tập-trung tại vng đ, ghi được tại chỗ cảnh hng ngn người o-ạt xuống đường, đụng độ với lực-lượng an-ninh trấn-p bạo-động, diễn ra trn một chặng đường di); nhưng đoạn phim-đng về Cuộc Tự-Thiu [trước Ta Đại-Sứ Cam-Bốt] th l mới đng, v lm g vo giai-đoạn đ m c một lực-lượng Cảnh-St (dưới quyền Tổng-Gim-Đốc Nguyễn Văn Y v Phụ-T TGĐ Trưởng Khối CSĐB Dương Văn Hiếu tay sai Nh Ng) chnh-thức v cng-khai đứng ra bảo-vệ an-ninh cho Cuộc Tự-Thiu để phản-đối chnh-sch kỳ-thị tn-gio của Chnh-Quyền Nhn-Vị Ng Đnh Diệm thời Đệ-Nhất Cộng-Ho?
Xin xem tiếp bi -nghĩa Cuộc Tự-Thiu... để r đoạn cuối chuyện ny.
Ghi-Ch:
Nhn tiện, ti xin trưng-dẫn thm một số chứng-tch khch-quan để thấy rằng đoạn phim-quay về Cuộc Tự-Thiu l mới thực-hiện sau ny:
1/ Cc hnh-ảnh v cột dấu-hiệu lưu-thng dưới thời Việt-Nam Cộng-Ha (trước ngy 30-4-1975):
Một cảnh Phật-Tử Xuống Đường
Cột dấu-hiệu lưu-thng tại Si-Gn (trước 30-4-1975) t thấy c đốt/lng đen/trắng hay đỏ/trắng.
2/ Cc hnh-ảnh v cột dấu-hiệu giao-thng sau ngy 30-4-1975:
Cảnh-St VNCH Giữ Trật-Tự cho Cuộc Tự-Thiu (?)
Cột dấu-hiệu giao-thng tại TP/HCM (sau 30-4-1975) gồm cc đốt/lng đen/trắng hoặc đỏ/trắng.
