TỔNG-GIÁM-MỤC NGÔ ĐÌNH THỤC

         Nói đến Tổng-Giám-Mục Ngô Đình Thục thì không ai có thể không nói đến bức thư lịch-sử mà lúc còn làm Giám Mục Vĩnh Long ông đã viết gửi cho Jean Decoux là Toàn Quyền Pháp ở Đông Dương (gồm cả 3 Xứ thuộc-địa Việt, Miên, Lào).

         Bức thư này do chính Ngô Đình Thục viết tay, vào ngày 21-8-1944, sau khi Ngô Đình Diệm bị Pháp truy-nã vì thậm-thụt theo Nhật để phò Kỳ-Ngoại-Hầu Cường Đễ, và Ngô Đình Khôi cùng Ngô Đình Nhu bị câu-lưu tại-gia.

Nguyên văn:

Vicariat Apostolique de Vinh Long

(Cochinchine)

Vinh Long, le 21 Aout 1944

Amiral,

Je viens d’apprendre par un prêtre de ma Mission, envoyé à Saigon pour les affaires du séminaire, que deux de mes frères ont été l’objet de poursuites judiciaires à Hué. N’ayant reçu de Hué depuis longtemps aucune nouvelle, je ne sais si ce qu’on m’a rapporté correspondait à la vérité.

Mais, en pensant à la peine immense et à la juste indignation que vous avez du éprouvées, si ce qu’on leur imposait était fondé, je m’empresse de vous écrire, pour vous exprimer, Amiral, ma grande douleur en l’occurrence.

S’il était prouvé que leur activité a pu nuire aux intérêts de la France, je la désapprouve du fond du coeur, comme évêque, comme annamite, et comme membre d’une famille dont le père a servi la France dès sa première venue en Annam et a exposé maintes fois sa vie pour elle dans les expéditions memées, comme lieutenant de Nguyễn Thân, contre les rebelles commandés par Phan Đình Phùng à Nghệ An et Hà Tịnh.

Cette déclaration n’a pas pour but, Amiral, de sauvegarder ma situation personnelle: car ce sera avec joie que je quitterai mon évêché si tôt qu’il sera constaté que mon humble personne pourrait porter préjudice aux intérêts de la Religion.

Elle n’a pour objet que de vous montrer que vous n’avez pas accordé votre bienveillante confiance à un indigne ou à un ingrat. Amiral, je n’ai jamais tant regretté mon éloignement de Hué. Là j’aurais pu mieux conseiller mes frères et, à, l’occasion, m’opposer à leur desseins, si vraiment ils en ont conçu de nuisibles aux intérêts de la France .

Je puis hélas me tromper, mais je vous confesse, Amiral, que je ne puis croire, jusqu’à preuve du contraire, qu’ils se sont montrés si rebelles aux traditions de notre famille, qui s’était attachée à la France dès le début, tandis que les aïeux et les pères des mandarins actuels, presque tous, combattaient contre elle, et ne s’étaient décidés pour elle que lorsqu’il n’avait plus que profit à le faire.

Mes frères eux-mêmes ont exposé leur vie continuellement pour la France lors de la révolte communiste. Mon cadet Diệm a failli tomber sous les coups de révolver d’un chinois de Cholon envoyé à cet effet à Phan Rang où Diệm défendait énergiquement l’entrée de l’Annam aux émissaires communistes envoyés de la Cochinchine.

Certes, leur dévouement dans le passé n’est pas l’excuse de leur imprudences actuelles; s’il est prouvé qu’elle est coupable. Mais je crois ne pas faire en vain appel à votre miséricordieuse clémence en leur faveur, qui juge du présent sans pourtant oublier le passé. Celà en considération des services que mon père Ngô Đình Khả a eu l’honneur de rendre à la France au péril de sa vie, et de la longue conduite de mes frères faite d’un dévouement sans bornes à la France, sans peur de sacrifier leur vie pour elle.

En vous exprimant de nouveau, Amiral, toute la douleur que je ressens dans cette affaire, je vous prie d’agréer mes hommages les plus respectueux.

NGO DINH THUC

Bản dịch lá thư:

Tòa Truyền Giáo Vĩnh Long (Nam Kỳ)

Vĩnh Long, ngày 21/8/1944

Thưa Đô Đốc,

Một linh mục từ bổn Tòa được phái đi Sài Gòn để lo việc cho chủng viện vừa cho tôi biết rằng hai người em của tôi đang bị truy tố tại Huế. Vì đã lâu không nhận được tin tức gì từ Huế, tôi không biết là điều tôi vừa được báo cáo có đúng sự thực hay không.

Tuy nhiên, nghĩ đến nỗi đau đớn và sự bất nhẫn rất đúng mà chắc là Đô Đốc đã cảm thấy – nếu sự truy tố các em tôi là có thật, tôi vội viết thư này để bày tỏ với Đô Đốc nỗi đau đớn lớn lao của tôi về việc này.

Nếu hoạt động của hai em tôi được chứng tỏ là có hại cho quyền lợi nước Pháp thì – với tư cách của một Giám mục, của một người An-nam, và với tư cách là người con của một gia đình mà thân phụ tôi đã phục vụ nước Pháp ngay từ khi Pháp mới đến An-nam, và đã nhiều lần liều mạng sống của mình cho nước Pháp trong các cuộc hành quân mà cha tôi cầm đầu, dưới quyền Nguyễn Thân, chống lại các kẻ nổi loạn do Phan Đình Phùng chỉ huy, tại Nghệ-an và Hà-tịnh – tôi, tự đáy lòng, không chấp nhận [hoạt động của các em tôi].

Thưa Đô Đốc, tôi tuyên bố như vậy không phải với mục đích bảo toàn địa vị cá nhân của tôi: bởi vì nếu xét rằng cá nhân hèn mọn của tôi có thể phương hại đến quyền lợi của đạo [Thiên Chúa], tôi sẽ vui vẻ rời khỏi Tòa Giám mục nầy ngay.

Lời tuyên bố của tôi chỉ có mục đích là tỏ cho Đô Đốc thấy rằng lòng tin tưởng trìu mến của Đô Đốc [đối với tôi] đã không bị đặt vào một kẻ bất xứng hay vô ơn.

Thưa Đô Đốc, tôi chưa bao giờ tiếc là đã xa Huế như thế nầy. Giá tôi có mặt ở đấy thì tôi đã có thể khuyên răn các em tôi tốt hơn, và khi chuyện xẩy đến tôi đã có thể chống lại các chủ đích của các em tôi, nếu quả thật các em tôi có nghĩ đến những dự định có thể gây hại cho quyền lợi nước Pháp.

Có thể tôi lầm, tuy nhiên, thưa Đô Đốc, tôi xin thú thực là không tin – cho đến khi được chứng minh ngược lại – rằng các em tôi đã phản lại truyền thống của gia đình chúng tôi đến như thế, một gia đình đã tự mình gắn liền với nước Pháp từ lúc ban đầu, trong khi ông cha của những quan lại bây giờ hầu hết đều chống lại Pháp và chỉ quyết định thiên về Pháp khi thấy có lợi.

Ngay chính các em tôi đã từng liên tục liều mạng sống vì nước Pháp, trong cuộc nổi loạn của Cộng Sản. Diệm, người em kế tôi, suýt đã phải ngã gục dưới những phát súng của một Hoa kiều Chợ Lớn được phái đến Phan-rang với mục đích hại Diệm, Phan-rang là nơi mà Diệm đã mãnh liệt chống giữ lối xâm nhập vào An-nam của các cán bộ Cộng Sản từ Nam Kỳ phái đến.

Lẽ tất nhiên, sự tận tụy của các em tôi trong quá khứ không phải là điều nêu ra để làm cớ mà biện hộ cho hoạt động bất cẩn của họ ngày hôm nay, nếu sự bất cẩn nầy được chứng tỏ là điều đã gây nên tội. Tuy nhiên, tôi không nghĩ là tôi đã làm chuyện vô ích khi kêu gọi đến sự khoan hồng đầy xót thương của Đô Đốc hầu xét với hảo ý trường hợp các em tôi. Đô Đốc không phải là người chỉ xét đến hiện tại mà lại bỏ quên đi quá khứ. Tôi nêu ra điều nầy khi xét thấy rằng thân phụ tôi là Ngô Đình Khả đã từng được vinh dự phục vụ nước Pháp dù sinh mạng bị hiểm nguy, và khi xét đến quá trình lâu dài của các em tôi, một quá trình được hình thành bằng lòng tận tụy vô bờ của các em tôi đối với nước Pháp, mà không sợ phải hy sinh mạng sống của mình cho nước Pháp.

Thưa Đô Đốc, một lần nữa tôi bày tỏ với Đô Đốc tất cả niềm đau đớn của tôi trong vụ nầy, tôi xin Đô Đốc vui lòng nhận nơi đây lời kính chào trân trọng nhất của tôi.

(Ký tên:) NGÔ ĐÌNH THỤC

(Xem thêm chi-tiết trong Mục Ngô Đình Khả).

Theo Ông NGUYỄN HỮU HANH

(cựu cố vấn Kinh Tế Tài Chánh của TT Ngô Ðình Diệm):

        “... Tôi từ chối không vào Đảng Cần lao của ông Nhu, tôi cũng không chịu bỏ “đạo” Khổng của tôi, để vào đạo Thiên chúa như một số tướng lãnh và nhân viên chính phủ khác. Tôi cũng không phải chạy theo hầu đức cha Ngô Đình Thục, hay hàng năm ra Huế “hầu” cậu Cẩn, như một số các bộ trưởng, và tướng lãnh.

Tôi hoàn toàn độc lập, nên tôi chỉ làm việc theo công tâm của tôi, là phục vụ đất nước và dân chúng. Không ai bắt buộc tôi làm việc gì trái với lương tâm của tôi được. Vì vậy mà tôi đụng chạm rất nhiều với những người chạy theo nịnh bợ ông Diệm, ông bà Nhu, ông Thục, ông Cẩn...

Và khi tôi bất đồng ý kiến với ông (Diệm), tôi không ngần ngại xin từ chức, mặc dầu ông không muốn tôi ra đi bỏ ông, ông không muốn mất sự cộng tác của tôi, như năm 1962 khi tôi thấy những người nịnh bợ bao vây ông, làm ông mất hết sự sáng suốt và ông không còn thấy rõ tình thế đất nước nữa.

Không ai dám từ chối ông Diệm một điều gì. Nhưng tôi đã từ chối lời yêu cầu của ông Diệm nhờ tôi giúp đỡ công việc làm ăn của đức cha Thục; tôi từ chối vì công việc của ông này toàn dựa vào sự giúp đỡ của các ngành trong chánh phủ, và cách làm việc của ông rất bê bối, thiếu trật tự và nền nếp của một công ty thương mại làm ăn đứng đắn, đúng pháp luật. ...”

Theo Luật-Sư HOÀNG DUY HÙNG

(nhà báo, nhà văn, nhà hoạt-động chính-trị):

        “... Tổng-Giám-Mục Ngô Đình Thục dựa vào chính-quyền Diệm để tổ-chức các đại lễ tiệc Ky-Tô-Giáo tại thành-phố Huế, nơi mà đa-số dân-chúng là Phật-Tử hoặc thờ-cúng tổ-tiên, với hy-vọng là Tòa Thánh Vatican sẽ công-nhận các hoạt-động cùa mình và tấn-phong mình làm vị Hồng-Y đầu tiên của Việt-Nam.  Năm 1959, Diệm ký sắc-lệnh cho phép Tổng-Giám-Mục Ngô Đình Thục khai-thác gỗ tại khu rừng Định Quán thuộc Tỉnh Long Khánh, gây nên cuộc tranh-cãi lớn.  Dù cho lợi-tức do việc khai-thác khu rừng ấy đem lại là để xây thêm trường học và sử-dụng cho các tổ-chức phi-chính-trị, điều đó vẫn không thích-đáng. ...”

        (Trích và phỏng dịch từ “A Common Quest For Vietnam's Future, a brief of Vietnam War, the First and Second Republic of Vietnam” [Cùng Tìm Tương Lai cho Việt Nam, tóm lược Chiến Tranh Việt Nam, hai nền Đệ-Nhất và Đệ-Nhị Cộng-Hòa] của Hoàng Duy Hùng)

Theo nhà văn HOÀNG LONG HẢI:

         “... Năm 1961, sau nhiều khó khăn, tổng thống Ngô Đình Diệm cải tổ chính phủ. Báo chí đưa ra tên nhiều người sẽ làm bộ trưởng này, bộ trưởng nọ. Mục đích là để thăm dò dư luận. Người ta gọi là sondage.

         Hai người gốc miền Trung được đưa ra thăm dò. ...

         Người thứ hai là một ông giám đốc Nha Đại diện giáo dục, văn bằng cử nhơn Toán Lý Hóa (Licence double). Dư luận Saigon bảo: “Bộ Việt Nam này không ai có bằng tiến sĩ hay sao mà chọn một “anh cử nhân” làm bộ trưởng giáo dục?”

         Cả hai ông, sondage kết quả như thế là coi như xong!

         Một hôm, tổng giám mục Ngô Đình Thục gọi ông thứ hai, bảo (chính ông này kể lại cho tôi nghe cách đây hai năm) như sau:

 - “Tôi cho anh làm bộ trưởng giáo dục, nhưng anh phải trở lại đạo (theo đạo Ky-Tô).”

 Ông thứ hai trả lời:

 - Thưa đức cha! Con làm việc ngoài này thì được. Vô trong Nam thì sợ không biết có làm được không! Đức cha để cho con xem lại.”

         Một tháng sau, ông Ngô Đình Thục đi Saigon về. Ra đón “đức cha’ ở chân cầu thang máy bay, là một ông linh mục già, Sảng Đình Nguyễn Văn Thích, và một ông linh mục trẻ là ông Nguyễn Văn Thuận.

         Vừa gặp hai ông linh mục ra đón, “đức cha” nói:

         - Kỳ này về tôi trị cái thằng (xin dấu tên, tức là nhân vật số hai nói trên). Tôi cho nó làm bộ trưởng mà nó dám chống tôi.”

         Lo lắng chuyện “trị” đó, nếu xảy ra, sẽ có nhiều dư luận không hay nên linh mục Nguyễn Văn Thuận về nói với mẹ, bà Ấm. Bà Ấm cũng sợ nên gọi điện thoại ngay cho “Cậu”. Nghe chuyện, “Cậu” cũng sợ nên gọi ngay đương sự lên, sau khi kể lại đầu đuôi, liền bảo: “Anh có xin đi học bên Tây. Thôi vô Saigon lo giấy tờ mà đi cho mau lên, lỡ “đức cha” có làm chi, không ai cản được, phiền lắm.” Ông này nghe xong, bèn dọt vô Saigon, lo việc du học cho xong. Ông đi Pháp trước khi  “đức cha” ra tay. Thiệt hú hồn!”

         (Trích từ bài viết “... Huế và Ngô gia ” của Hoàng Long Hải, đăng trên Saigon Nhỏ (Garden Grove, CA, USA) số 943 ra ngày 18 tháng 12 năm 2009 – Phần A, A­A3)

 <--   Ngô Đình Diệm