THƯỢNG-TỌA THÍCH TRÍ-QUANG
Tôi chủ-trách an-ninh và phản-gián Miền Trung từ 1973 sau
khi đã có Hiệp-Định Paris, đến 1975 là khi thất-thủ Vùng I
–
dẹp yên Cộng-Sản Việt-Nam trong vùng
Quốc-Gia; xâm-nhập vào nội-bộ cộng-sản
quốc-tế (Ba-Lan và Hung-Ga-Ri) từ Khu-Vực I của Ủy-Hội Kiểm-Soát
Đình-Chiến; hoàn-chỉnh hoạt-động của giới ngoại-giao
Hoa-Kỳ tại địa-phương; ổn-định các căn-cứ
tiếp-vận của
Quân-Lực; bình-định nội-chính từ phía
con Phật đến phía
dân Chúa, v.v…
–
nhưng không thấy có Thượng-Tọa Thích Trí Quang trong hoạt-vực của tôi để tôi có
thể tiếp-xúc hỏi thẳng mọi vấn-đề
liên-quan.
Tôi đành tùy theo tình-hình mà tìm hiểu đôi điều về khuôn
mặt
nổi bật này, qua một trong số ít các nhân-vật cầm đầu
Lực-Lượng Hòa-Hợp Hòa-Giải Dân-Tộc từ
Saigon ra đây. Đó là Giáo-Sư Võ
Đình Cường.
*
Sau khi các tướng-lãnh đã lật đổ xong chế-độ Ngô Đình Diệm, Phía Phật-Tử
chống-Diệm tách ra thành hai Khối:
Khối Thân-Chính của Thượng-Tọa Thích Tâm Châu, và Khối Đối-Lập của Thượng-Tọa
Thích Trí Quang.
Riêng về Khối [tiên-khởi là] Thích Trí Quang
–
trước kia được gọi là “Ấn-Quang”, về sau là “Phật-Giáo Việt-Nam Thống-Nhất”
–
thì có nhiều Nhóm.
Nhóm tướng-lãnh và chính-khách thì tùy theo tình-hình từng nơi, từng lúc mà có những Hướng Đi khác nhau, thậm-chí chống nhau. Nổi bật là vụ “Biến Động Miền Trung” năm 1966, mà kết-quả là Miền Nam có được Hiến-Pháp dân-chủ và hệ-thống chính-quyền dân-cử, đúng như nguyện-vọng chính-đáng ban đầu của dân-nhân, mà đại-đa-số là Phật-Tử, ở cả hai Phía và mọi Khối, mọi Nhóm.
Tôi thì thắc-mắc không hiểu tại sao Nhóm “Phật-Tử Tranh-Đấu” thuộc
Khối Đối-Lập cứ đối-lập mãi, dù đã có chính-quyền dân-cử rồi.
Vào đầu năm 1975, tôi đã gặp riêng Giáo-Sư Võ Đình Cường, lợi-dụng chỗ quen-biết cũ, để hỏi cho ra lý-do.
–
Phật-Giáo đã lật được Diệm; nay Diệm không còn, tại sao Phật-Giáo vẫn còn
“tranh-đấu”?
– Phật-Giáo là ai?
Võ Đình Cường trả lời tôi:
“Nếu nói ở đây là các tu-sĩ cầm đầu phong-trào tranh-đấu dưới quyền lãnh-đạo của
Thượng-Tọa Thích Trí Quang, thì:
Ngày 20/8/1963, chính phủ huy động cảnh sát và lực lượng đặc biệt đồng
loạt tấn công các chùa trung tâm tại Sài Gòn và Huế là các chùa Ấn Quang, Xá
Lợi, Từ Đàm, Diệu Đế, Linh Quang cùng các chùa lớn làm căn cứ cho cuộc tranh đấu
của Phật giáo trên cả nước, bắn nát mặt tượng Phật, dùng dây thép gai vây quanh
các chùa không cho Phật tử ra vào, bắt giam 1,400 nhà sư cùng các lãnh đạo Tổng
hội Phật giáo Việt Nam và Uỷ ban Liên phái là Hòa-Thượng Thích Tịnh Khiết và
Thượng-Tọa Thích Tâm Châu. Riêng
Thượng-Tọa Thích Trí Quang, người được xem là linh-hồn của cuộc tranh-đấu chống
Diệm, thì lọt vào được Tòa Đại-Sứ Hoa Kỳ xin tỵ-nạn chính-trị.
Từ đó cho đến sau khi Cách-Mạng 1/11/1963 do các tướng-lãnh thực-hiện đã
thành-công, Thầy Thích Trí-Quang nằm trong phòng kín, các Thầy khác đều bị bắt
giam, có ai tham-gia biến-cố lịch-sử này đâu, mà bảo là do (các Sư) Phật-Giáo
lật Diệm?
Còn nếu nói đó là quần-chúng Phật-Tử thì quần-chúng tay không, không có
tấc sắt trong tay, làm sao mà làm binh-biến.
Chỉ có các tướng-lãnh là có phương-tiện hành-động. Chính họ là
quần-chúng Phật-Tử. Tổng-Thống chỉ-huy họ, sử-dụng họ, mà không kiểm-soát
được họ, không thu-phục được tinh-thần Bi Trí Dũng của họ, thì tức là chính-phủ
bất-lực, phản nước, hại dân, nên bị đào-thải là đúng lắm rồi...”
Tôi hỏi tiếp:
–
Quý vị hứa với tôi là sẽ không làm mất trật-tự tại Miền Trung, thế còn các Vùng
khác thì sao?
– Chúng tôi sẽ không làm phiền chính-quyền khắp nơi trong nước.
– Thế thì biểu-tình làm gì?
– “Lực-Lượng” không biểu-tình, vì biểu-tình là xuống đường, là
tuần-hành, là tạo dịp gây xáo-trộn.
Chúng tôi chỉ mít-tinh, nghĩa là hội-họp tại Chùa.
Mục-đích là để nuôi-dưỡng khí-thế, kiên-định lập-trường...
– Tôi chưa hiểu rõ Thượng-Tọa Trí-Quang muốn gì.
– Trước Cách-Mạng 1-11-1963, Thầy chống chế-độ Ngô Đình Diệm.
Sau đó, Thầy chống tàn-dư của Diệm.
Thầy chống quân-phiệt...
– Đối với Tổng-Thống Thiệu?
– Nguyễn Văn Thiệu làm tổng-thống là nhờ Phật-Giáo.
Có Phật-Giáo mới có binh-biến lật đổ Diệm, nhờ giáo-dân Thiệu để giết
giáo-dân Diệm. Có Phật-Giáo mới có
biến-động 1966; nhờ Phật-Tử Nguyễn Cao Kỳ trấn-áp Phật-Tử Miền Trung mới có
Hiến-Pháp, mới có bầu-cử tổng-thống. Trong cuộc bầu-cử tổng-thống nhiệm-kỳ
2, dù Thầy có thiện-cảm với Đại-Tướng Dương Văn Minh, nhưng vì nhu-cầu của
tình-thế, Thầy ủng-hộ Thiệu là người chống-Cộng triệt-để, thay vì Minh là người
mềm lòng. Thầy không chống
chính-phủ Việt-Nam Cộng-Hòa, cũng không chủ-trương đảo-chánh Thiệu hay đòi Thiệu
từ-chức
–
mà chỉ chống chính-sách quân-phiệt và tàn-dư Cần-Lao.
Bản-thân Thiệu không đoàn-kết được quân-đội, nói chi toàn-dân...
– Đối với Hoa-Kỳ?
– Thầy không chống việc Hoa-Kỳ giúp Việt-Nam, nhưng chống việc Hoa-Kỳ chỉ
giúp lãnh-đạo nhà-binh thay vì mọi lãnh-tụ chính-đảng và giáo-hội, chỉ chú-trọng
bộ máy cai-trị thay vì quần-chúng, giữ thế chủ-nhân thay vì đồng-minh...
– Đối với Đại-Tướng Dương Văn Minh?
– Thầy cho là nhu-nhược...
– Còn Thượng-Nghị-Sĩ Vũ Văn Mẫu?
– Thầy quan-niệm rằng làm cách-mạng là để cải-thiện mọi sự, cho mọi
người. Trong nước, có chính-quyền
và dân-chúng; nếu chấp-chánh thì là trở thành giới thống-trị, xa lìa dân-chúng
là giới bị-trị. Nhưng có một Nhóm
lại thấy cứu-cánh là tham-gia chính-quyền, cả bên hành-pháp lẫn bên lập-pháp;
lúc đó, đối-lập chỉ là tranh-giành chức-quyền.
Ý Thầy là đối-lập đứng ngoài để giữ thăng-bằng và hướng-chính cho cả hai
bên...
– Đối với Bắc-Việt và Mặt Trận?
– Trong vụ Miền Trung 1966, một trong 10 đòi-hỏi của Thầy [Điều 4] là
Chính-phủ phải có biện-pháp ngăn chận cộng-sản và trung-lập lọt vào Quốc-Hội.
Thầy không hợp-tác với phía cộng-sản.
– Nhưng vẫn làm lợi cho họ?
– Các anh, cũng như Mỹ, và bất-cứ kẻ nào khác, không hề lợi-dụng
tình-huống khách-quan mà lèo-lái có lợi cho phía mình sao?
Lẫn-lộn trong Nhóm “Tranh Đấu” có nhiều người thân bên kia.
Thầy rất khéo-léo. Như trận
bão-lụt Miền Trung: đáng lẽ một mặt thì giới báo-chí đối-lập trong Nam ra Trung
cứu-trợ một ít chỉ để lấy cớ mà hạ uy-tín của Thiệu, còn lại thì để dân-chúng
đói thật, hầu có cơ-hội dễ cho Mặt Trận Giải-Phóng khai-thác; nhưng Thầy đã
đôn-đốc các Tỉnh-Giáo-Hội khắp Miền Trung cứu đói ngay, làm hỏng chương-trình.
Như lần vừa rồi, Linh-Mục Hoàng Quỳnh, đã móc nối được Cao-Đài và
Hòa-Hảo, muốn có thêm Phật-Giáo để thành-lập một Mặt Trận nhân-dân đòi Hòa-Bình
Dân-Chủ Tự-Do để nói chuyện với Mặt Trận Giải Phóng, trong lúc chính-phủ Thiệu
nói chuyện với Hà Nội, thì Thầy không chịu, vì như thế là đứng vào hàng-ngũ của
một bộ-phận, trong lúc phải đứng vào thế toàn-dân...
– Không lẽ Thầy là người “quốc-gia”, quốc-gia nhưng quá-khích, cực-đoan?
– Quá-khích là quá mức, cực-đoan là một chiều.
Thầy chỉ là “dân-tộc chủ-nghĩa”, dân-tộc đúng mức và đủ chiều mà thôi.
– Cho nên cứ “tranh-đấu” mãi?
– Không. Từ khi đã có Quốc-Hội và Hiến-Pháp dân-chủ, 1966-67, Thầy
đã chấm dứt hoạt-động, vào Chùa.
(Nhóm của Ni-Sư Huỳnh Liên, Ni-Sư Mạn Đà La và Đại-Đức Thích Thiện Châu tại
Pháp, một số nhân-vật khác, cũng nhân danh Phật-Giáo, v.v... có hoạt-động, nhưng
không thuộc Giáo-Hội PGVNTN.) Mãi
đến sau này, thấy tình-hình quá bấp-bênh
–
cựu-Cần-Lao đã trỗi dậy, bắt cá hai tay
–
vả lại trong Hiệp-Định Paris có khoản thành-lập “Hội Đồng Hòa Giải Hòa Hợp Dân
Tộc” nên Thầy mới ra góp ý cho Đại-Tướng Dương Văn Minh trong “Lực-Lượng”,
để sẵn có thế thượng-phong trong “Hội-Đồng” kia.
Tôi gợi ý:
– Thử lượng-giá uy-tín và quyền-lực của Thầy?
– Phật-Tử, nói chung, không phải là quân-nhân, Thầy không phải là
Tư-Lệnh. Nên tổ-chức lỏng-lẻo,
kỷ-luật không có. Khi Thầy kêu-gọi
chấm dứt tự-thiêu, có một nữ-sinh vẫn cứ tự-thiêu, dù là bất-thành.
Thầy không phân-biệt đảng-phái, mà các sinh-viên thân-Cộng đã tấn-công
vào trụ-sở của Việt-Nam Quốc-Dân-Đảng.
Thầy không gây sự với Mỹ mà một số phần-tử tranh-đấu đã tự-ý đốt thư-viện
và Tòa Lãnh-Sự Hoa-Kỳ. Khi Thầy vào
Chùa thì bên ngoài có sự tự-phát, có nhiều phần-tử [sợ-Cộng, hàng-Cộng hơn là]
thân-Cộng. Đó là ngoại-lệ.
Thầy là cái phần chính, cái phần lớn, cái phần chung mà thôi...
– Có thể cho một kết-luận?
– Nói là Phật-Giáo nhưng chủ chốt là Nhóm “Phật-Tử Tranh-Đấu”
trong Khối PGVNTN. Quân-nhân thì
tuân theo đơn-vi-trưởng hơn, đảng-viên thì nghe theo lãnh-đạo Đảng hơn.
Còn lại là các đạo-hữu chịu ảnh-hưởng của Thầy, với tôn-chỉ Dân-Tộc và
Đạo-Pháp, trong tinh-thần Bi Trí Dũng, hiện đang hoạt-động ôn-hòa theo Hiến-Pháp
và Luật-Pháp và chỉ chờ đến kỳ bầu-cử Tổng-Thống vào cuối năm nay mà thôi.
Tức là Phật-Giáo, hoặc nói khác đi là Thầy Thích-Trí-Quang, được xem là
đi đúng đường Chánh-Đạo, chơi “fair play”…
Vì Giáo-Sư Võ Đình Cường là “người bên kia”, tôi không tiện hỏi thêm
nhiều hơn, nên chỉ ghi-nhận chừng đó để trình Cấp Trên
–
hẳn-nhiên là không tin hết mọi lời của Cường…
Bài-viết này đã được phổ-biến trên nhiều báo giấy và báo mạng, rồi in trong cuốn
hồi-kí “Cảnh-Sát-Hóa:
Quốc-Sách Yểu-Tử của Việt-Nam Cộng-Hòa” do nhà
Xây-Dựng xuất-bản năm 2002, trong lúc:
Giáo-Sư Võ Đình Cường còn sống; mãi đến 2008, 6 năm sau ông mới từ-trần.