Mục-Lục Chương
IV 
CHƯƠNG III:
NHỮNG SỰ VIỆC SAU ĐÂY
XẢY RA VÀO THỜI-ĐIỂM NÀO?
I/ Phong-Trào Văn-Thân Yểm-Trợ Thành-Công Cho Nguyễn-Huệ Lên Ngôi Vua?
A) TÀI-LIỆU:
Báo “L'Osservatore Romano”, cơ-quan truyền-thông chính-thức của Ṭa Thánh Vatican ở La Mă, số ra ngày 12/19-8-98, có đăng bài “Ky-Tô-Hữu Việt-Nam Sùng Kính Đức-Mẹ La-Vang: Sự-Tích Đức-Mẹ Hiện Đến Với Giáo-Dân Trong Rừng La-Vang Ở Việt-Nam”, trong đó có đoạn:
Vào cuối thế-kỷ 18, lănh-thổ Việt Nam bị chia thành 2 vương-quốc: Đàng Ngoài thuộc quyền chúa Trịnh đóng đô ở Hà Nội; và Đàng Trong thuộc quyền chúa Nguyễn đóng đô ở Huế. Các chúa trong Nam muốn đánh ra Bắc nên nhờ người Pháp giúp đỡ. Nhưng có một nhóm trí-thức, gọi là Văn Thân, chống lại sự can-thiệp của người Pháp và đă thành-công trong việc giúp vua Quang Trung lên ngôi. Ông này chiếm được miền Bắc, nhưng từ-trần sớm, để lại ngai vàng cho con là vua Cảnh-Thịnh, tuổi mới lên mười...
B) NHẬN XÉT:
Theo “Việt Nam Sử-Lược” của Trần Trọng Kim, Tập II, Chương X (T́nh-Thế Nước Nam Từ Năm Giáp-Tuất Về Sau), th́:
Đoạn I. Văn-Thân nổi loạn ở Nghệ An. Tháng giêng năm giáp-tuất (1874), là năm Tự Đức thứ 27, đất Nghệ An có hai người tú-tài là Trần Tấn và Đặng Như Mai hội-tập cả các văn-thân trong hạt rồi làm một bài hịch gọi là “B́nh Tây, Sát Tả”, đại-lược nói rằng: “Triều-đ́nh dẫu ḥa với Tây mặc ḷng, sĩ-phu nước Nam vẫn không chịu, vậy trước nhất xin giết hết giáo-dân, rồi sau đánh đuổi người Tây cho hết...” Bọn Văn-Thân cả thảy độ non ba ngh́n người, kéo nhau đi đốt phá những làng có đạo...
Và, trong cùng sách, cùng Tập, Chương XV (Việc Đánh Dẹp Ở Trung-Kỳ Và Bắc-Kỳ):
Đoạn 8. Ông Phan-Đ́nh-Phùng mở đồn-điền ở Vũ Quang, Hà Tĩnh, rồi cho người đi sang Tàu, sang Tiêm, học đúc súng đúc đạn, để đợi ngày khởi-sự. Sau ông ấy đứng đầu đảng văn thân để chống-cự với quân Pháp... (1893-1895)
Thiển-nghĩ v́ tin vào các tài-liệu của các Ky-Tô-Hữu Việt-Nam cung-cấp mà báo “L'Osservatore Romano”, tiếng nói có thẩm-quyền cao nhất của Ky Tô Giáo, đă để độc-giả thấy rơ là không biết đúng về lịch-sử Việt Nam, nhất là về những sự việc liên-hệ mà họ kể lại. Chỉ v́ vua Cảnh Thịnh ngược-đăi tín-đồ Ky Tô Giáo, mà hội Văn Thân th́ cũng hành-động như thế, cho nên bài báo ấy đă kết-hợp cả hai phía lại thành cùng một nhóm, mặc dù hai lực-lượng nói trên hiện-hữu vào hai thế-kỷ khác nhau. Thật ra, dưới thời các vua Quang Trung và Cảnh Thịnh, vào cuối thế-kỷ 18, không có Văn Thân. Nhóm kháng-Pháp này chỉ mới bắt đầu thành-h́nh sau khi quân Pháp đă chiếm lấy nhiều phần đất của Việt Nam, dưới thời vua Tự Đức, và sau khi nước Pháp đă đặt nền đô-hộ trên nước Việt Nam dưới thời vua Thành Thái, vào cuối thế-kỷ 19.
Sự-kiện lịch-sử mà bị viết sai như thế th́ làm thế nào mà đúng sự thật trong những chuyện khác, như chuyện Đức Mẹ Hiện Ra Tại La-Vang?
II/ Các Cuộc Bách-Hại Ky-Tô-Giáo Tại Việt-Nam Thật-Sự Bắt Đầu Xảy Ra Vào Thời-Điểm Nào?
A) TÀI-LIỆU:
1- Theo báo “L'Osservatore Romano” th́: “Vào tháng 8-1798, triều-thần của vua Cảnh-Thịnh ra lệnh đàn-áp Thiên Chúa Giáo. Giáo-dân cùng với gia-đ́nh chạy trốn vào vùng La Vang. Một hôm, Đức Mẹ hiện ra với họ lần đầu, có bồng Đức Chúa Hài-Đồng trong tay, có hai thiên-thần vây quanh, hứa sẽ che-chở và cứu-vớt họ. Sau đó c̣n có những lần hiện ra tiếp theo...”
2- Vào ngày 19-6-1998, giáo-hoàng John Paul II có nói: “Kể từ 1533, nghĩa là từ khi Thiên Chúa Giáo bắt đầu truyền sang Đông Nam Á-Châu, trừ vài thời-kỳ yên-ổn, Giáo-Hội Việt Nam đă bị ngược-đăi suốt 3 thế-kỷ...” Nhưng trước đó, linh-mục Pierro Gheddo, tác-giả “Cây Thập-Tự và Cây Bồ-Đề”, đă viết trong cuốn sách ấy: “Thí-dụ, tại Bắc-Kỳ, các cuộc trấn-áp dữ-dội đă bắt đầu vào các năm 1696, 1713, 1721, 1778, v.v...”
B) NHẬN XÉT:
1- Lm Pierro Gheddo th́ viết rằng các sự kỳ-thị trở nên khắc-nghiệt vào năm 1696; báo “L'Osservatore Romano” của Vatican th́ viết rằng tàn-ác nhất là vào năm 1798 nên Đức Mẹ phải hiện đến để “che chở” các tín-đồ Ky Tô Giáo tỵ-nạn tại La Vang; và giáo-hoàng John Paul II th́ nói rằng các sự ngược-đăi ấy (dù có một số thời-kỳ lắng yên) đă bắt đầu từ năm 1533.
Nhưng, để t́m hiểu các cuộc đàn-áp ấy thật-sự xảy ra vào thời-gian nào (từ 1533 đến 1696), ta hăy tra-cứu các sách lịch-sử và các tài-liệu khác nữa đă được phổ-biến công-khai.
2- Tác-giả Ky Tô Giáo Nguyễn-Văn-Thông đă viết chi-tiết cụ-thể về các cuộc giết hại giáo-dân, nhưng chỉ kể năm 1630 là năm giết đạo gay-gắt đầu tiên. Sử-gia không-Công-Giáo Trần Trọng Kim trong Việt Nam Sử-Lược, trái lại, đă kể những vụ cấm đạo xảy ra sớm hơn trước đó rất nhiều:
Năm bính-thân (1596) đời ông Nguyễn Hoàng có người giáo-sĩ Tây Ban Nha tên là Diego Adverte vào giảng đạo ở trong Nam trước hết cả. Nhưng lúc bấy giờ lại có mấy chiếc tàu Tây Ban Nha cùng đến, chúa Nguyễn sợ có ư quấy-nhiễu ǵ chăng, bèn đuổi đi... Năm bính-dần (1626) đời vua Lê Thần Tông, giáo-sĩ là Baldinoti vào giảng đạo ở ngoài Bắc, bị chúa Trịnh không cho, phải bỏ đi... Năm tân-vị (1631) ở trong Nam, chúa Thượng là Nguyễn Phúc Lan cấm không cho người Tây vào giảng đạo ở trong nước... Năm giáp-th́n (1644) chúa Hiền ở Miền Nam bắt giết những người đi giảng đạo ở Đà Nẵng... Năm quí-măo ở ngoài Bắc chúa Trịnh là Trịnh Tạc bắt đuổi các giáo-sĩ và cấm không cho người ḿnh theo đạo Gia-Tô... Năm bính-tí (1696) đời vua Lê Hi Tông, Trịnh Cán bắt đốt phá hết cả những sách đạo và nhà đạo ở các nơi và đuổi những người giảng đạo ra ngoài nước...
3- Rốt cuộc, ta không t́m thấy tài-liệu về việc ngược-đăi (dù không gay-gắt) Ky Tô Giáo vào 60 năm đầu tiên, từ lúc khởi đầu giảng đạo vào năm 1533 cho đến năm 1596 (là năm chúa Nguyễn Hoàng đuổi giáo-sĩ và tàu chiến Tây Ban Nha, mặc dù không bắt và không gây thiệt-hại ǵ cho họ cả), chưa kể các thời-kỳ yên-ổn khác về sau. Thế th́ việc giảng đạo Ky Tô tại Việt Nam quả đă không bị trở-ngại suốt sáu thập-niên đầu tiên. Ai nấy đều biết tại sao sau đó nó đă trở nên cay đắng. Cho nên, đáng lẽ Vatican không nên tảng lờ về 60 năm êm-thắm đầu tiên, mà lại mập-mờ gán cho Việt Nam là vốn kỳ-thị tôn-giáo từ đầu.
III/ La-Vang Được Chọn Làm Trung-Tâm Thánh-Mẫu Toàn-Quốc Từ Bao Giờ?
A) TÀI-LIỆU:
1- Báo “Mẹ Việt-Nam”, số đặc-biệt 102 ra ngày 15-8-98, có đăng bài “Linh-Địa La Vang” của Nguyễn Lư Tưởng, với đoạn kết-luận như sau: “Hội-Đồng Giám-Mục (Việt Nam) họp ngày 01-05-1980 đă chấp-thuận chọn La Vang làm Trung-Tâm Thánh-Mẫu Toàn-Quốc”.
2- Trong bài báo của Vatican đăng trên “L'Osservatore Romano” kể trên, có đoạn: “Qua Bức Thư Chung (của Hội-Đồng Giám-Mục Nam Việt-Nam) đề ngày 8-8-61, La Vang đă được công-nhận là Trung-Tâm Thánh-Mẫu Toàn-Quốc. Sau ngày 30-4-75, tất cả giám-mục của Việt Nam, họp tại Hà Nội ngày 1-5-80, đă long-trọng chấp-thuận việc tiếp-tục chọn La Vang làm Trung-Tâm Thánh-Mẫu Toàn-Quốc...”
B) NHẬN-XÉT:
“L'Osservatore Romano” viết đúng hơn Nguyễn Lư Tưởng, v́ khắp Việt Nam chỉ có một La Vang, và La Vang đă được chọn làm Trung-Tâm Thánh-Mẫu Toàn-Quốc vào ngày 8-8-61, cho nên các giám-mục trước kia ở Miền Bắc mà nay họp chung với các ông lâu nay ở Miền Nam th́ chỉ làm có một việc h́nh-thức là đồng-thuận với một việc đă rồi, mà trong thâm-tâm họ đă đồng-thuận từ 8-8-61.
Bài viết của Nguyễn Lư Tưởng rất dài, gồm nhiều chi-tiết, nhiều mặt, nhưng thiếu chính-xác về điểm nói trên: Hội-Đồng Giám-Mục họp tại Hà Nội ngày 1-05-80 không phải chấp-thuận chọn La Vang làm Trung-Tâm Thánh-Mẫu Toàn-Quốc (như thể đây mới là lần đầu tiên) mà là chấp-thuận việc tiếp-tục chọn La Vang (là một việc đă được chấp-thuận và có giá-trị thi-hành từ năm 1961 rồi). Có chăng, đây là việc được (CSVN) chấp-thuận cho chấp-thuận.
IV/ Nhà-Thờ La-Vang Đă Được Nâng Lên Hàng Vương-Cung Thánh-Đường?
A) TÀI-LIỆU:
Trong bài “Tinh-Thần La Vang” đăng trên báo “Thằng Mơ”, số 832 ra ngày 28-3-98, tác-giả Trần Văn Trí viết: “Đền thờ Đức-Mẹ La Vang là Vương-Cung Thánh-Đường đă được xức dầu Thánh ngày 22-8-61 theo sắc-chỉ Ṭa Thánh dưới thời Đức Giáo-Hoàng Gioan...”
B) NHẬN-XÉT:
Trong bài “Ky-Tô-Hữu Việt Nam Sùng Kính Đức-Mẹ La Vang” đăng trên báo “L'Osservatore Romano” nói trên, có đoạn: “Vào ngày 22-8-61, nhà thờ La Vang đă được giáo-hoàng John XXIII nâng lên hàng Tiểu-Vương-Cung Thánh-Đường.”
La Vang chưa phải là một Vương-Cung Thánh-Đường như Trần Văn Trí viết. Hệ-thống tổ-chức của Giáo-Hội Ky-Tô-Giáo không cho phép lẫn-lộn giữa giám-mục và tổng-giám-mục, v.v..., do đó, không thể lẫn-lộn giữa Tiểu Vương-Cung với Vương-Cung. Sự sai lầm của Trần Văn Trí, cũng như của các người khác, quả đă góp phần gia-tăng mối nghi-ngờ về sự chính-xác của vấn-đề La Vang.
V/ Người tử-đạo đầu tiên tại Việt Nam là ai, vào thời-điểm nào?
A) TÀI-LIỆU:
1- Báo “L'Osservatore Romano” ra ngày 27-6-98 có đăng lời của giáo-hoàng John Paul II: “... Linh-mục Vincent Liem, thuộc ḍng Đa-Minh, đă tử-đạo vào năm 1773; ông là người tử-đạo đầu tiên trong số 96 người tử-đạo có quốc-tịch Việt Nam...”
2- Báo “Thằng Mơ”, số 852 ra ngày 15-8-98, có đăng bài “Sự-Kiện La Vang: Trang Sử Tử-Đạo” của Nguyễn Văn Thông, trong đó có đoạn:
“Năm 1630, thời-gian giáo-sĩ Đắc Lộ truyền đạo ở Đàng Ngoài, có Phan Sinh... không chịu bỏ đạo... bị đao-phủ bổ đầu làm đôi. Phan Sinh là vị tử-đạo đầu tiên ở Đàng Ngoài và trên toàn cơi Đại Việt”.
3- (Ghi nhận thêm vào tháng 8 năm 2008): Ngày 25-7-2008, "tại nhà thờ Mằng Lăng, thuộc giáo-hạt Phú Yên, giám mục giáo phận Qui-Nhơn Phê Rô Nguyễn Soạn đă chủ sự thánh lễ đồng tế mừng sinh nhật trên trời lần thứ 364 năm của á thánh Anrê Phú Yên, vị chứng nhân tiên khởi của Hội Thánh Việt Nam". Theo cuốn sách "Người chứng thứ nhất" của Phạm Đ́nh Khiêm, André Phú Yên là "Chứng Nhân Tử Đạo” đầu tiên của Giáo Hội Việt Nam" (http://andrephuyen.org/home.php).
B) NHẬN-XÉT:
Trong bài viết (đầy những sai lầm) nói trên, trước khi kể đến trường-hợp tử-đạo của Phan Sinh, Nguyễn Văn Thông đă viết: “Về các sử-liệu liên-hệ, chúng ta có khá nhiều để đối-chiếu một số cách tŕnh-bày thiên-vị... với các sử-liệu như thư viết tay, sổ-sách ghi tên giáo-hữu..., những bản phúc-tŕnh của từng khu-vực truyền-giáo gởi về Bộ Truyền-Giáo ở Roma, ở Paris, ở các nhà ḍng Tên, ḍng Đa Minh... có chi-nhánh ở Macao, Penang, Nhật, Phi Luật Tân, Thái Lan... đă bổ-túc cho ta biết những sự-kiện khách-quan và xác-thực hơn. Dưới đây chỉ là đôi ba nét lấy ra từ trang sử tử-đạo của Giáo-Hội Công-Giáo Việt Nam...”
Thế mà, trong lúc báo “L'Osservatore Romano” của Ṭa Thánh Vatican đăng lời của giáo-hoàng John Paul II nói rằng “Lm Vincent Liem là người Việt Nam đầu tiên tử-đạo vào năm 1773”, th́ Nguyễn Văn Thông lại xác-quyết trên báo “Thằng Mơ” rằng “Phan Sinh là người đầu tiên trên toàn cơi Việt Nam tử-đạo vào năm 1630”.
Và Phạm Đ́nh Khiêm th́ viết rằng vị tử đạo đầu tiên của Giáo Hội Ky Tô Giáo Việt Nam chính là Anrê Phú Yên.
Cũng thế, người nào tử-đạo đầu tiên, vào ngày tháng nào, không phải là vấn-đề chính; mà vấn-đề chính là: “tài-liệu” nào, của tác-giả nào, thuộc gốc-gác nào, là “thật-sự” chính-xác; và khi mà đă có nhiều trái nghịch với nhau như thế, th́ liệu những điều nói ra, viết ra, như đă trích trên, có đáng được sự tin-cậy của mọi người hay không?