"Riêng ở bên này làn ranh, tôi thấy Cựu-Hoàng Bảo-Ðại thì quá yếu mềm mà đế-quốc Pháp thì quá luyến-tiếc giấc mơ đô-hộ Việt-Nam, nên đã viết một cuốn truyện dã-sử nhan-đề "Trai Thời Loạn" để gửi-gắm ý nghĩ của mình, và kết-quả là tôi đã bị cơ-quan An-Ninh Quốc-Gia bắt giam; sau nhờ có học-giả Cao Văn Chiểu, giám-đốc Thông-Tin Lê Tảo, ký-giả Phạm Bá Nguyên, cùng nhiều nhân-sĩ khác can-thiệp với Thủ-Hiến Phan Văn Giáo tôi mới được thả ra..." (trang 125)  

*Dưới thời Ðệ-Nhất Cộng-Hòa:

"Dù muốn nhắm mắt, ngậm miệng cho qua ngày, thì cũng vẫn không yên thân. Bộ-hạ của tập-đoàn chuyên-quyền đã đến móc nối "ông Ðồn Lợi" cũng như các bạn kia, và tôi. Thuận theo thì danh lợi hanh-thông; trái lại, thì..." (trang 94)

"Thế rồi biến-cố "Ngày lễ Hai Bà Trưng năm 1960" xảy ra.

Tôi thuyết-trình về tinh-thần ái-quốc của Trưng Nữ-Vương, theo tài-liệu học-tập của Trung-Ương, trong phong-trào "học-tập chính-trị và công-dân giáo-dục" do ông Cố-Vấn Ngô Ðình Nhu chủ-trương.

Khi đến câu "quân của Hai Bà là quân ô-hợp nên bị thất-trận" tôi đã cố ý bỏ qua ngữ-đoạn "là quân ô-hợp"; hội-đường thắc-mắc, nhiều người đòi tôi đọc trọn và giải-thích tính-từ "ô-hợp". Tôi giải-thích xong chữ ấy, thanh-minh rằng tôi không muốn trong lúc tưởng nhớ công-đức của tổ-tiên anh-hùng mà lại chê-bai phẩm-chất chiến-đấu của tiền-nhân.

Tôi nói: Có lẽ soạn-giả sơ ý. Theo tôi thì chỉ cần nói: quân Hán đông hơn, mạnh hơn, nên quân Hai Bà thất-trận, là đủ. Ở trường đại-học mới có vấn-đề nghiên-cứu sử-liệu đầy-đủ và khách-quan; còn đây chỉ là bài học công-dân giáo-dục phổ-thông nhắm vào đa-số bình-dân, cốt để khích-động đồng-bào noi gương yêu nước của Hai Bà, chỉ cần đề-cập những gì có lợi cho mục-đích trước mắt mà thôi... Nhưng có ý-kiến cho rằng tôi đã dám chê ông Cố-Vấn Nhu, và muốn để cho mọi người thấy rằng Chính-Phủ của Ngô Tổng-Thống khinh-thường dân-chúng, chủ-trương ngu-dân?

Hiển-nhiên số đông đã vô-hình-trung tạo ra cơ-hội cho tôi lợi-dụng mà nói lớn lên những điều cần nói công-khai:

Tài-liệu mà chúng ta học-tập ở đây thì nói rằng Hiến-Pháp của Việt-Nam Cộng-Hòa là tiến-bộ hơn Hiến-Pháp của Hiệp-Chủng-Quốc Hoa-Kỳ. Cũng thế, học-tập về chế-độ hiện-tại thì chỉ toàn là đề-cao những tốt-lành-ngay-chính, chứ có ai đi phanh-phui những xấu-dữ-gian-tà đâu!

Thế là mọi người bỏ mất trọng-tâm. Hội-đường chia làm hai phe: Ða-số đồng-ý với tôi, dẫn-chứng từ những sai-lầm bất-công đến những gian-tham tàn-ác của nhóm đặc-lợi đặc-quyền. Tôi nói về Ðảng Cần-Lao và các phần-tử Ky-Tô-Giáo ác-ôn, nhất là "mật-vụ Công-Tác Ðặc-Biệt Miền Trung". Thiểu-số đắc-thời thì chối-cãi, biện-minh. Không-khí quá găng, chủ-tọa phải cho giải-tán; nhưng dù ra khỏi phòng họp mọi người vẫn còn phát-biểu rất hăng.

Việc làm của tôi đã mở rộng đường cho những chống-đối công-khai và đồng-loạt của nhiều tập-thể lớn về sau. Riêng trường-hợp của tôi đã gây nên mối bất-đồng quan-điểm giữa hai ông Cố-Vấn họ Ngô. Ông Cẩn thì muốn dùng biện-pháp mạnh đối với tôi, nhưng ông Nhu thì không. Do đó, họ giao tôi cho Bộ Nội-Vụ áp-dụng kỷ-luật hành-chính.

Sau ba tháng bị cất-chức, giam cầm, tôi bị ghép vào thành-phần "phản-loạn" và bị đày lên Cao-Nguyên là "vùng nước độc và nguy-hiểm", bị đình thăng+thưởng, bị cấm giữ chức chỉ-huy, cấm đi nước ngoài, cấm về miền xuôi, cùng bị "bí-mật theo-dõi về hành-vi chính-trị"..." (trang 188-190)  

*Dưới thời Ðệ-Nhị Cộng-Hòa:

"Chính-sách quân-cách-hóa:

Năm 1971, Lực-Lượng Cảnh-Sát Quốc-Gia của Việt-Nam Cộng-Hòa lại được cải-tổ; lần này rõ-ràng là để chuẩn-bị cho tình-hình hậu-chiến Việt-Nam.

Thêm nhiều sĩ-quan Quân-Lực được biệt-phái qua nắm giữ các chức-vụ chỉ-huy quan-trọng trong Ngành Áp-Pháp. Trừ một thiểu-số có khả-năng, còn thì đa-số đã không thạo việc mà không chịu học lại còn lợi-dụng cương-vị mới (có quyền-hành trực-tiếp đối với dân-nhân) để làm lợi riêng cho bản-thân, do đó, làm hại chung cho hoạt-động của cơ-quan trọng-yếu này của Chính-Quyền. Tôi thấy trước hậu-quả bất-lợi cho chế-độ nói chung, nhất là qua chính-sách quân-cách-hóa guồng máy này, nên đã gửi lên Tư-Lệnh Ðặc-Cảnh Trung-Ương, hồi đó là đại-tá Nguyễn Mâu, một bức thư điều-trần quan-điểm của mình.

Trung-Ương phải phái đại-tá Ðặng Văn Minh, Phó Tư-Lệnh Ðặc-Cảnh Trung-Ương, đến Vùng II triệu-tập một cuộc họp nội-bộ các cấp chỉ-huy để xoa dịu tình-hình.

Tôi bị giáng-chức; trung-tá quân-nhân X được cử đến giữ chức-vụ Giám-Ðốc Ngành Ðặc-Cảnh thay tôi tại Vùng này..." (trang 18-19)

*

Ðể dẫn-chứng cho nhận-định của mình, Lê Xuân Nhuận đã kể lại rất nhiều sự-việc xấu-xa thời đó, tưởng như chỉ có vào thời hỗn-mang. Chúng tôi xin trích vài vụ tượng-trưng:  

1- Dưới thời Ðệ-Nhất Cộng-Hòa:

a/ "Chính-viện không truy-tố bị-can ra trước pháp-viện, mà lại sử-dụng luật rừng để bạo-hành đối với can-nhân... Vào một buổi sáng nọ, như để chứng-minh cụ-thể cho những dư-luận lan tràn lâu nay, đồng-bào đã đến tận nơi để thấy tận mắt thi-thể của một nạn-nhân: ông Võ Côn, cựu Phó Giám-Ðốc Cảnh-Sát Công-An Trung-Việt, bị giết chết vứt bỏ xác ở chân núi Ngự-Bình." (trang 184);

b/ "Nhà thầu Nguyễn Văn Yến thầu được cơ-sở kinh-doanh đồ-sộ của Pháp-kiều Morin chính giữa trung-tâm thủ-phủ của Miền Trung. Sự thành-công của Yến là một gai nhọn trước mắt những kẻ muốn chiếm độc-quyền khai-thác hoặc chi-phối mọi nguồn lợi kinh-tài. Thế là Yến bị bắt. Vợ Yến bị bệnh hiểm-nghèo, đã được y-sư căn-dặn kỹ-càng: muốn sống thì đừng gần-gũi đàn-ông. Thương chồng... chị được đưa đến ra mắt ông Cố-Vấn để cầu xin Cậu thi-ân. Nhờ ân của "cậu", chị chết. Liền sau đó, chính Yến cũng bị giết chết trong tối-tăm." (trang 185);

c/ "Cẩn thì thể-hiện hỏa-ngục ở Mang Cá, ở Chín Hầm... Chúng bắt bừa-bãi, nhốt kín nhiều nơi, lâu lâu mới chở một số đến Ty Cảnh-Sát cho gặp thân-nhân vào lúc nửa đêm, tại hội-đường ở trên lầu. Tại đó, chúng cũng khảo-đả nạn-nhân. Lần đó, chúng đánh thầu-khoán Nguyễn Ðắc Phương vỡ đầu, rồi ném xác xuống dưới sân, tri-hô là Phương nhảy lầu tự-tử. Thì ra hội-đường, là nơi mà tôi, Trưởng-Phòng Huấn-Luyện của Ty sở-quan, truyền-bá lý-thuyết lý-tưởng về nghiệp-vụ, nơi tôi phổ-biến đạo-đức chính-trị của Ngô Tổng-Thống, đã bị dùng làm địa-điểm chà-đạp nhân-vị của con người." (trang 187); v.v...

2- Dưới thời Ðệ-Nhị Cộng-Hòa:

a/ Một viên Trưởng Ty Cảnh-Sát Quốc-Gia tại một Tỉnh nọ, đã ký công-văn báo-cáo lên Trung-Ương rằng chính... cha mình là cán-bộ Việt-Cộng đã lén-lút về móc nối với mình! Khi bị Lê Xuân Nhuận, Giám-Ðốc Ðặc-Cảnh Vùng I, điều-tra, hỏi (anh nghĩ gì khi ký tên vào văn-bản này?), đương-nhân trả lời "họ đưa lên thì tôi ký, chứ tôi có... đọc gì đâu!" (trang 265);

b/ Một viên Giám-Ðốc Ðặc-Cảnh cấp Vùng, (đã cấp cho nhiều thanh-niên đến tuổi quân-nhiệm những Giấy Giới-Thiệu để người mang giấy cũng được xem là cảnh-nhân, mà cảnh-nhân thì được miễn quân-nhiệm). "Ðương-nhân đã cấp giấy ấy cho cả quân-nhân tại-ngũ để họ trả vũ-khí lại mà trở về nhà!" (trang 104);

c/ Một hôm, các đơn-vị Quân-Lực đi hành-quân đã tịch-thu của Việt-Cộng nhiều chiến-lợi-phẩm, trong đó có một Nghị-Quyết của Ðảng-Ủy Liên-Khu, đề-cập đến tình-hình các mặt của Việt-Nam Cộng-Hòa, nhiệm-vụ của chúng, và kế-hoạch cho một cuộc tấn-công mới, nhằm chiếm giữ thành-phố của ta lâu dài hơn. Ðoạn kết Nghị-Quyết của VC ghi rõ: sau khi chiếm được... chúng sẽ dựng lên một chính-quyền mới, gồm toàn các đồng-chí công-khai hợp-pháp của chúng, đó là sáu Nghị-Viên đương-kim của Hội-Ðồng Tỉnh và Thành-Phố sở-tại. Tiểu-Khu-Trưởng kiêm Tỉnh-Trưởng đã báo-cáo lên Trung-Ương, để giải-nhiệm và có biện-pháp đối với các phần-tử VC nằm vùng kia. Lê Xuân Nhuận điều-tra, mới phát-hiện ra là Nghị-Quyết ấy có thật, ở những đoạn đầu, còn ở đoạn sau, ghi tên sáu Nghị-Viên kia là do tập-đoàn cựu Ky-Tô-Giáo Cần-Lao, cả trong chính-quyền lẫn trong giáo-hội, ngụy-tạo thêm vào, hầu nhân dịp ấy mà triệt-hạ các nhân-vật dân-cử vốn là đảng-viên Ðảng Ðại-Việt mà cũng là tín-đồ Phật-Giáo thuần-thành! (trang 295-299); v.v...

*

Nói về chính-trị nội-bộ, thường thì người ta đứng trên lập-trường chống "gia-đình-trị họ Ngô" để chỉ công-kích cố Tổng-Thống Ngô Ðình Diệm và phe-nhóm, hoặc đứng về phía "chế-độ cũ" để chỉ chê-bai các tướng-lĩnh cầm đầu cuộc chính-biến 1-11-1963 và tập-đoàn cựu Tổng-Thống Nguyễn Văn Thiệu. Ðằng này Lê Xuân Nhuận đã đứng vào thế đối-lập trường-kỳ, chống cả hai phía, vượt mốc thời-gian.

Cứ theo nội-dung "Về Vùng Chiến-Tuyến" thì anh có những căn-cứ, nhận-thức và kết-luận riêng của anh.

Thí-dụ, về cố Tổng-Thống Ngô Ðình Diệm, anh đã tỏ bày ý-kiến với Người Bạn Ðồng-Minh (một cách gọi cố-vấn CIA bên cạnh Cảnh-Sát Ðặc-Biệt của Việt-Nam Cộng-Hòa):

"Tôi tin Hoa-Kỳ không muốn giết Diệm. Nhưng điều chắc-chắn là Hoa-Kỳ không muốn chế-độ Diệm tồn-tại lâu hơn.

Kỳ-thị tôn-giáo là một trong nhiều nguyên-nhân. Diệm đánh hỏng những giá-trị tinh-thần của Mỹ mà Hoa-Kỳ muốn Diệm là biểu-trưng. Căn-bản là các quyền tự-do ghi trong Tu-Chính-Án số 1 của Hiến-Pháp Hoa-Kỳ: ngôn-luận, tín-ngưỡng, v.v... mà Diệm khinh thường... Nhưng nguyên-nhân ấy chưa đủ thuyết-phục để khiến Quân-Lực phải ra tay...

Diệm phá vỡ kế-hoạch của Mỹ thành-lập Liên-Bang Ðông-Dương và Liên-Phòng Ðông-Bắc Á-Châu.

Và Diệm hầu như suýt dâng Miền Nam Việt-Nam cho cộng-sản: ổng mưu thỏa-hiệp với Bắc-Việt, lúc ấy là một khối chính-trị và quân-sự to lớn, thống-nhất và ngoan-cường bội-phần hơn Miền Nam, có thừa thủ-đoạn và khả-năng tiêu-diệt thành-phần Quốc-Gia. Ổng muốn lạnh-nhạt với Mỹ, trong lúc đối-ngoại thì mọi việc đều nhờ Mỹ đỡ đầu, đối-nội thì nền kinh-tế còn phôi-thai, cả guồng máy chính-quyền, trị-an và quốc-phòng, v.v... đều sống nhờ vào viện-trợ của Hoa-Kỳ..."   

Còn về cái chết của Diệm thì:

"Về mặt đời: cố Tổng-Thống Ngô Ðình Diệm, dù muốn dù không, cũng đã trở thành một con hổ dữ. Hơi trái tai ổng, hơi gai mắt ổng, đố ai thoát khỏi nanh-vuốt của trận lôi-đình. Huống gì chống đối ổng, lùng rượt ổng, bắt trói ổng... Tôi kính trọng Diệm, tôi không tán-đồng việc giết Diệm, tôi phản-đối cách giết Diệm; nhưng tôi thông-cảm tình-cảnh của những kẻ đã trót cỡi lên đầu hổ rồi. Giết hổ hay hổ giết mình... (Hơn nữa, chính Diệm cũng đã biết trước là sẽ lâm-nguy. Ổng nói: "Tôi chết: hãy trả thù cho tôi!" Nếu chết tự-nhiên thì sao lại phải trả thù? Ngoài ra, ổng còn làm sẵn đường hầm bí-mật để trốn từ Dinh Tổng-Thống ra ngoài).

Về mặt đạo:

Thứ nhất: Diệm chịu ảnh-hưởng Ðạo Nho, muốn mình "tiết trực, tâm hư". Nhưng Ðạo Nho lấy "trung-quân" làm trọng; mà Diệm thì không chịu làm một bề-tôi lương-đống, đã phản-bội Bảo-Ðại để lên làm Nguyên-Thủ Quốc-Gia, tức là đã phạm tội bất-trung với vua. Thế là Nho-Giáo không dung.

Thứ hai: Diệm hất đổ Bảo-Ðại vì Bảo-Ðại bất-tài. Ðiều đó đúng; tức Diệm thực-thi chủ-nghĩa thực-dụng, một thứ đạo-đức mới. Học-thuyết duy-ích, vị-lợi ấy chủ-trương nhân-danh số đông để làm điều có ích-lợi chung. Các tướng lật Diệm đã làm như thế; họ chỉ noi theo gương ổng mà thôi! Ðó là quy-luật sinh-tồn! Vì Diệm đã nêu tiền-lệ: mình truất ngôi người này được, thì kẻ khác cũng lại hất cẳng mình được, chứ sao! Thế là đạo-đức cũ cũng không dung.

Thứ ba: Diệm là tín-đồ Ðạo Ky-Tô. Ðạo ấy cấm-đoán mọi đạo khác, theo các Ðiều Răn thứ 1 và thứ 2 của Ðức Chúa Trời: "Các ngươi không được thờ thần nào khác, ngoài Ta; không được khắc hình-tượng cho bất-cứ cái gì trên cõi đời này; không được thờ-phụng chúng" (Ex 20:3-5). Thế mà Diệm còn tôn-sùng giáo-lý của Ðức Khổng, dùng hình khóm trúc làm biểu-hiệu cho tinh-thần Nho-Giáo của mình vả của cả Quốc-Gia do mình đứng đầu. Thế là Thiên-Chúa-Giáo cũng không dung..." (trang 306-310)

Lê Xuân Nhuận kết-luận: 

"Cố Tổng-Thống Ngô Ðình Diệm đã tự giết mình!" (trang 307)

Và anh nói thêm:

"Nhưng có vài điều đáng nói: Thứ nhất, Diệm phản Bảo-Ðại thì Diệm vẫn còn mắc nợ Bảo-Ðại, vì Bảo-Ðại dùng Diệm mà Diệm không giúp ích gì cho Bảo-Ðại; nhưng các tướng lật Diệm thì Diệm vẫn còn mang ơn các tướng, vì Diệm dùng các tướng thì các tướng đã liều thân xông-pha trận-tiền, đánh dẹp các giáo-phái, bình-định xứ-sở, ổn-định tình-hình cho chế-độ Diệm vững an. Thứ hai, nếu Diệm có đức, có tài, thì đó chỉ là thuộc-tính riêng của một người, chứ không nhất-thiết có nghĩa là hễ người nào khác phe thì đều tầm-thường, và bất-cứ đồ-đệ nào của Diệm sót lại cũng đều xứng-đáng lên làm lĩnh-tụ quốc-dân..." (trang 310)

Còn về Tổng-Thống Nguyễn Văn Thiệu thì anh phát-biểu:

"Chắc anh đã biết là tôi đối-lập với chính-sách của Tổng-Thống Nguyễn Văn Thiệu. Nhưng tôi chỉ chống chế-độ quân-phiệt, tôi chỉ phản-đối việc quân-cách-hóa Chính-Quyền, nhất là với Cảnh-Lực; tôi đòi-hỏi thực-thi Kế-Hoạch Cảnh-Sát-Hóa, là một quốc-sách tối-thượng mà Hoa-Kỳ tặng cho để làm sách-lược hậu-chiến, nhưng Thiệu xếp bỏ không dùng..." (trang 311)

Về tình-hình chung (vào cuối tháng 3-1975), anh nói:

"Thiệu đang gặp nhiều khó-khăn: Hoa-Kỳ rút ra, cộng-sản tiến vào, đối-lập lấn lên. Lần đầu tiên người dân Việt-Nam được tự-do xúc-phạm một nguyên-thủ quốc-gia mà không sợ bị bắt nhốt, trả thù... Nếu Thiệu từ-chức thì chỉ có Phó Tổng-Thống Trần Văn Hương lên thay. Với Hương, tình-hình sẽ như thế nào? Còn nếu muốn loại cả chế-độ Thiệu tức-thời thì chỉ có cách đảo-chính quân-sự, việc mà các kẻ chủ-trương không thuyết-phục được nên không xảy ra. Nhưng nếu xảy ra thì Chính-Quyền sẽ nằm trong tay các tướng Minh, Khiêm, Kỳ, v.v... hoặc người nào khác thì cũng thế thôi. Kinh-nghiệm Cách-Mạng 1-11-1963: thay-đổi toàn-diện thì tình-hình sẽ như thế nào? Tóm lại, người ta mới nghĩ đến việc loại Thiệu, nhưng chưa nghĩ đến tình-hình hậu-Thiệu; hoặc cũng đã có nghĩ đến, nhưng không thực-tế, chỉ chủ-quan, cầu-may. Thực-tế là đã có Việt-Nam-Hóa, không còn báo-cô Hoa-Kỳ như trước được nữa, mà quốc-dân thì chưa đủ sức tự-túc, tự-tồn..." (trang 314)

Nói riêng về thiểu-số quân-nhân vô-kỷ-luật, anh viết:

"Tôi lấy quốc-lộ số 1 là con đường bộ huyết-mạch nối liền từ Thủ-Ðô ra Miền Trung, đoạn từ Sa Huỳnh ra đèo Hải-Vân, trong đó có Ðà-Nẵng, để làm bối-cảnh điển-hình. Trên con đường này không những chỉ có sự đi lại của mọi tầng-lớp dân-nhân, các loại ngoại-kiều, mà còn có sự hiện-diện thường-xuyên và tập-trung hoạt-động của mọi cơ-quan và đơn-vị thi-hành luật-pháp và duy-trì an-ninh trật-tự chung. Vào thời-điểm cuối 1973, trung-bình hai tháng là có một vụ quân-nhân dùng súng bắn bừa vào xe đò chở đầy hành-khách đang chạy trên quốc-lộ số 1, gây thương-tích cho một vài thường-dân.

Nhưng đến mấy tháng đầu năm 1975, liền trước ngày thất-thủ Quân-Khu địa-đầu này, tổng-số thống-kê mỗi tháng đã lên đến cả chục vụ, gây cả tử-thương cho nhiều hành-khách, trong đó có một số là quân-nhân, và có cả một tu-sĩ của Ðạo Ky-Tô." (trang 271-273)

Anh giải-thích thêm:

"Lính phải ngăn-chận kẻ thù đằng trước để che-chở dân đằng sau. Ðằng này: ở cấp Xã thì Nghĩa-Quân thu mình trong một vài chòi gác; ở cấp Quận thì Ðịa-Phương-Quân thủ-thế trong khuôn-viên trụ-sở Chi-Khu; còn Chủ-Lực-Quân thì sau các cuộc hành-quân là rút về trại binh. Cộng-sản chiếm được phần lớn không-gian và thời-gian, nhất là ban đêm, cô-lập lính trong đồn và chế-ngự dân bên ngoài. Lính đã không bảo-vệ được dân thì thôi, làm sao bắt dân phải làm khiên mộc bên ngoài bảo-vệ cho lính trong đồn?" (trang 316)

Và anh kết-luận:

"Quân-Lực Việt-Nam Cộng-Hòa quả thật thiện-chiến, nhưng dù có được Hoa-Kỳ tiếp-tục viện-trợ và yểm-trợ thì vẫn sẽ khó thắng được đối-phương!" (trang 315)

*

Ðương-nhiên, bên ngoài Quân-Lực còn có Cảnh-Lực.

Lê Xuân Nhuận viết "Về Vùng Chiến-Tuyến" với tư-cách một cựu viên-chức cao-cấp Cảnh-Sát Quốc-Gia, nhưng anh lại không chú-trọng đề-cao ngành nghề của mình như các tác-giả khác đối với lĩnh-vực hoạt-động quá-khứ của họ; ngược lại, anh đã nhấn mạnh đến một quan-niệm đặc-biệt của anh về tổ-chức và điều-hành Lực-Lượng CSQG, mà anh đã từng cố gắng phổ-biến ngay từ thời đó, và do chính bản-thân anh áp-dụng làm gương, và đã đem lại thành-quả tuyệt-vời, để dựa vào đó mà phê-phán thẳng thừng một số các cấp lĩnh-đạo cũng như chấp-hành mà đã có những chủ-trương và lề-thói hành-sự không những bất-lợi tức-thời mà còn di-hại về sau. Thay vì chỉ kể lại các thành-tích công-tác lớn-lao, anh đã nhấn mạnh đến những khuyết-điểm tày đình.

Cảnh-Lực nói chung thì, theo anh:

"Cảnh-Lực, với tổ-chức và điều-hành hiện nay, không giúp được gì đúng với mong đợi của mọi người. Cảnh-Sát mới xuống đến Xã, các "Xã an-ninh" mà thôi, và chỉ là Cảnh-Sát Sắc-Phục, không làm điệp-báo, không lùng+diệt địch, và cũng không chống-cự nổi nếu bị đối-phương tấn-công. Ðặc-Cảnh chỉ ở cấp Quận, và Ban Tác-Vụ chỉ có mấy người, làm sao nắm hết các Xã, các Thôn trong khắp khu-vực trách-nhiệm của mình, nhất là khi không có đủ phương-tiện để tổ-chức các đường dây... (trong lúc VC từ lâu đã mọc rể nảy mầm từ hạ-tầng nông-thôn)" (trang 316)

Tóm lại, như lời giới-thiệu đầu sách, "Về Vùng Chiến-Tuyến" là mặt trái của tình-hình, những "bí-mật lịch-sử", tự chúng giải-đáp vấn-nạn: "Tại sao Việt-Nam Cộng-Hòa bại-vong?"

*

Trên đây là một số đoạn trích trong hồi-ký của Lê Xuân Nhuận. Tôn-trọng ý-kiến cá-nhân, ở đây chúng tôi không tán-đồng hay chống-đối ý-kiến của anh. Có điều, chúng tôi và một số bạn đã có chứng-kiến quang-cảnh một buổi picnic kỷ-niệm "Ngày Cảnh-Lực mồng 1 tháng 6” của Liên-Hội Cựu CSQG Bắc Cali, trong đó đã có sự hiện-diện của thiếu-tướng Nguyễn Khắc Bình, cựu Tư-Lệnh CSQG, sau khi "Về Vùng Chiến-Tuyến" mới được phát-hành. Khi Lê Xuân Nhuận đến nơi thì hầu như các cựu-đồng-nghiệp của anh đều có vẻ dè-dặt đối với anh, một trong số ít niên-trưởng của ngành; đến khi thấy thiếu-tướng Bình và anh đã chuyện-trò vui-vẻ với nhau, họ mới trở lại bình-thường.

Ðặc-biệt hôm đó không thấy có cựu viên-chức CSQG nào sờ đến chồng sách của anh mà Ban Tổ-Chức nhận từ nhà xuất-bản bày bán trên bàn. Phải chăng là họ đã thấy thấp-thoáng hình-bóng của bạn đồng nghề (hay của chính mình?) trong đó, nên vì "tự-ái nghề-nghiệp" mà phải giả-vờ như không quan-tâm (vì họ đã đọc, hoặc đã nghe nói về nội-dung rồi)?

Trong lúc đó, mặc dù không được quảng-cáo rầm-rộ, nhất là không có những buổi "ra mắt sách" nào, "Về Vùng Chiến-Tuyến" của Lê Xuân Nhuận vẫn đã được quảng-đại độc-giả tiếp nhận, tiêu-thụ hết trong một thời-gian ngắn.

Hôm nay nhân-loại đã giã-từ thế-kỷ cũ, bước vào một thế-kỷ mới, một thiên-niên mới, chúng tôi thiển-nghĩ nếu có đọc lại hồi-ký của anh trong hoàn-cảnh mới, thì chắc các độc-giả vốn khó tính sẽ có một thái-độ mới, vô-tư hơn, hầu rút ra được từ đó, cũng như từ nhiều tác-phẩm nghiên-cứu khách-quan khác, những kinh-nghiệm lịch-sử quý-báu, hầu phát-huy ưu-điểm và loại-trừ khuyết-điểm cho mình và cho mọi người, trong một Lực-Lượng Cảnh-Sát mới, một Chính-Quyền Quốc-Gia mới, nói chung là trong sự-nghiệp Cứu Nước và Dựng Nước của Toàn Dân về lâu về dài trong Tương-Lai.

DIÊN NGHỊ          

 ("Việt-Báo San Jose", Xuân Canh-Thìn 2000)          

("Thời Báo", San Jose, số 2717, 2718, Thứ Sáu, Thứ Bảy 11, 12-02-2000)